Ανρί Γκρεγκουάρ, ο Βέλγος Ακρίτας

Ο Ανρί Γκρεγκουάρ

«Με τον Ενρί Γκρεγκουάρ τελειώνει η δύναμη μιας σκέψης που κατάφερε να μας πείσει πως η Ελλάδα κάθε εποχής είναι ακόμα ζωντανή»

Ενα από τα περιοδικά που εξέδιδε ο Γκρεγκουάρ

Η Ελλάδα χρωστά πολλά σε αυτόν το επιστήμονα:

Ανρί Γκρεγκουάρ (Henri Gregoire, Λιέγη 1881 – Βρυξέλλες 1964).

Βέλγος βυζαντινολόγος. Μετά τις σπουδές του στα πανεπιστήμια της Λιέγης, του Μονάχου, του Βερολίνου και της Σορβόνης, κοντά σε μεγάλους ελληνιστές δασκάλους (Κρουμπάχερ, Βιλαμόβιτς, Ψυχάρης, Παρμαντιέ, Μισέλ, Χαρνάκ) ταξίδεψε ως μέλος αρχαιολογικών αποστολών στο όρος Σινά, στην Παλαιστίνη, στην Ελλάδα, στη Μικρά Ασία και στην Αίγυπτο.

Μίλαγε Αραβικά, Συριακά, Ιταλικά, Ρωσικά, Ρουμανικά, Αγγλικά και Ελληνικά, Αρχαία, Μεσαιωνικά και Νέα.

Το 1909 διορίστηκε καθηγητής της ελληνικής φιλολογίας στο πανεπιστήμιο των Βρυξελλών, θέση την οποία εγκατέλειψε μετά τη ναζιστική εισβολή στην πατρίδα του καταφεύγοντας στις ΗΠΑ. Ανακυρήχθηκε Επίτιμος καθηγητής πολλών Πανεπιστημίων. 

Ο Γ. είχε ενεργό ανάμειξη στην πολιτική ζωή, κυρίως ως δημοσιογράφος και εκδότης της έντονα αντιναζιστικής πολιτικής επιθεώρησης Le Flambeau, την οποία συνέχισε να εκδίδει έως τον θάνατό του. Το 1947, «επισκέφθηκε» τον ελληνικό Εμφύλιο, ίσως για να ανακαλύψει «πόσο» Δημοτικό τραγούδι «περιείχε». Το ρεπορτάζ που έκανε εκεί,  βραβεύθηκε.

Ζούσε στα επιστημονικά όρια, οι μελέτες του πάντα ήταν ριζοσπαστικές και προκλητικές, και γεννούσαν οξείες αντιπαραθέσεις. Με αυτήν την νοοτροπία δεν μπόρεσε να αποφύγει ορισμένες υπερβολές που δεν έκαναν τίποτα άλλο παρά να τονίσουν το σημαντικό του έργο.


Το συγγραφικό του έργο είναι πολύπλευρο και ογκώδες.

Μελέτησε τις αρχές των Γερμανικών και Γαλλικών Μεσαιωνικών Επών. («La Chanson de Roland et Byzance : et autres études épiques ...»)

Βαθύς γνώστης της Αρχαίας Ελλάδας, εξέδωσε μελέτες και κριτικές εκδόσεις αρχαίων ποιητών, (ήταν ειδικός στον Ευριπίδη) μεταφράσεις κλασικών, βυζαντινών και νεοελλήνων συγγραφέων στα γαλλικά, καθώς και εκδόσεις ελληνικών επιγραφών της Μικράς Ασίας.

Σε αυτές τις επιγραφές ανακάλυψε μια πηγή του Ακριτικού Επους, την αναφερόμενη «Μάξιμαν στολάταν την και αμαζόνιν», την Αμαζόνα Μαξιμώ.

Ερεύνησε και τον «Ποντικοδαίμονα»  Απόλλωνα, με μια μελέτη που τον συνέδεε με τα ποντίκια («Απόλλων Σμινθεύς») προκαλώντας για άλλη μια φορά.

Είχε δημιουργήσει και μια ομάδα συζητήσεων, την «Θεονόη» όπου ερευνούσε την ιστορία των θρησκειών και τις αρχές του Χριστιανισμού.

Οι 575 συνολικά δημοσιευμένες μελέτες του αναφέρονται, μεταξύ άλλων πολλών, στους διωγμούς των Χριστιανών, στις Οικουμενικές Συνόδους, τους πολέμους του Βυζαντίου, τις αυλικές μηχανορραφίες, στον Κωνσταντίνο τον Μέγα, στους θεσμούς και στις σχέσεις του Βυζαντίου με τον αραβικό κόσμο και τους σλαβικούς λαούς και τα έπη του Ρολάνδου. Κυρίως όμως διακρίθηκε ως ειδικός στα έπη του Διγενή και τα Ακριτικά τραγούδια.

Σε όλες αυτές τις μελέτες χάραξε νέους δρόμους διατυπώνοντας πρωτότυπες απόψεις. Μπόρεσε για παράδειγμα, να ανακαλύψει ίχνη του έπους του Διγενή στο Τουρκικό έπος του Σαγίντ Μπατάλ.

Οι περισσότερες έρευνές του, που άνοιξαν παρόμοιους, νέους ορίζοντες στην έρευνα του ακριτικού έπους, δημοσιεύτηκαν και στο περιοδικό Byzantion, το οποίο ο ίδιος ίδρυσε το 1925 και διηύθυνε έως τον θάνατό του. Επίσης εξέδωσε τα περιοδικά: 

Nouvelle Clio, 

Annuaire de l'Institut de Philologie et d'Histoire Orientales et Slaves, 

Byzantina metabyzantina.
Και αυτά που ήδη αναφέραμε:
Le Flambeau

Byzantion

Τελειώνω με τον επίλογο της νεκρολογίας που του έκανε ο Clair Preaux:

«Με τον Ενρί Γκρεγκουάρ τελειώνει η δύναμη μιας σκέψης που κατάφερε να μας πείσει πως η Ελλάδα κάθε εποχής είναι ακόμα ζωντανή»

Μερικές μελέτες του σχετικές με τα ακριτικά έπη:

Οι περίφημες πλέον «Τριανταπέντε διορθώσεις στο κέμενο του Εσκοριάλ» [Trente-cinq corrections au texte de Digénis selon l'Escorialensis],

«Autour de l'épopée byzantine», Base historique de l'épopée médiévale

Historical element in Westen and Eastern epics : Digenis - Sayyid-Battal - Dat-el-Hemma - Antar - Chanson de Roland

Notes on the Byzantine epic : the Greek folk-songs and their importance for the classification of the Russian version and of the Greek manuscripts

Nouvelles chansons épiques des IXe et Xe siècle

Entukhía pròs Êlion< : l'invocation au Soleil Vengeur dans l'épopée byzantine

Digénis Akritas d'après l'Escorialensis

Comment Sayyid Baṭṭâl martyr musulman du VIIIe siècle est-il devenu dans la légende le contemporain d'Amer (+863) ?

Amazone Maximô

Notes sur le Digénis slave

Digénis Akritas et le calife Mu'taṣim

Héros épiques méconnus : 1 Šarkân et Rumzân. 2 Katchatour-Asator

Notules :

 1 Le fleuve Bagrjanica.

2 Le lieu de naissance de Romain Lécapène et de Digénis Acritas

Nicéphore au Col Roide

Etudes sur l'épopée byzantine

Age héroique de Byzance

Recherches recentes sur l'épopée byzantine

Echanges épiques arabo-grecs : Sharkan - Charzanis

Autour de Digénis Akritas : les cantilènes et la date de la recension d'Andros-Trébizonde

Épopée byzantine et ses rapports avec l'époppée turque et l'épopée romane

Tombeau et la date de Digénis Akritas : (Samosate vers 940 après J.-C.)

Michel III et Basile le Macédonien dans les inscriptions d'Ancyre I et II κλπ

Η φωτογραφία του Γκρεγκουάρ από εδώ: