Η πολεμική μέθοδος των Ακριτών, μέρος Γ΄

Ο ΚΑΤΑ ΠΑΡΑΔΡΟΜΗΝ ΠΟΛΕΜΟΣ

Η πολεμική μέθοδος των Ακριτών από μεσαιωνικό χειρόγραφο.

Περίληψη Δημήτρης Σκουρτέλης

Μέρος γ΄

Οι "Πύλες της Κιλικίας",
βασικό σημείο εισόδου των Σαρακηνών επιδρομέων κατά του Βυζαντίου,
θέατρο αμέτρητων συγκρούσεων που μόνο τα Δημοτικά τραγούδια θυμούνται

Αλλά, ας αρχίσουμε να μιλάμε για την Παραδρομή, (παρακολούθηση) που με αυτήν μπορούν να αχρηστευθούν μεγάλα πλήθη εχθρών από λιγοστό στρατό.

Αυτά που τα λέμε "μονόκουρσα", είναι ταχύτατες επιδρομές των εχθρών που γίνονται μόνο με ιππικό. Συγκροτούνται από λίγους και εκλεκτούς πολεμιστές. Πουθενά δεν στρατοπεδεύουν, προχωράνε και όλη τη νύχτα, σταματάνε μόνο για λίγο να ξεκουράσουν και να ταΐσουν τα άλογα, προσπαθώντας να φτάσουν το γρηγορότερο στον στόχο τους.

 Μόλις λοιπόν ο στρατηγός μάθει από τις βίγλες και τα καμινοβίγλια πως έρχονται, θα καταλάβει τα μέρη των συνόρων, στέλνοντας πρώτα ένα τουρμάρχη ή άλλο διοικητή, από τους εμπειρότερους και όσους έχουν τα καλύτερα άλογα ("καλοιππαράτοι") για να τους απαντήσει και να παραμένει κοντά τους και με την πείρα του να ειδοποιεί για τον τόπο που κατέλαβαν και για τον αριθμό τους.

Δεν χρειάζεται κανείς να τους δει για να τους μετρήσει. Οι έμπειροι άντρες μπορούν να καταλάβουν τον αριθμό των εχθρών από τις οπλές των αλόγων. Από το πατημένο χόρτο στους κάμπους, από τα (ίχνη στα) περάσματα των ποταμών, αλλά και από τα μέρη όπου οι εχθροί είχαν στρατοπεδεύσει.

Ο στρατηγός, μαθαίνοντας λοιπόν, την άφιξη των εχθρών και προβλέποντας σε ποια μέρη θα επιδράμουν, θα κινηθεί προς τα εκεί, κρύβοντας σε κατάλληλο μέρος τον στρατό του, βάζοντας παντού γύρω  σκοπιές ιππέων ("βίγλες καβαλλαρίων")

Αφού ειδοποιηθεί πως έφτασαν οι εχθροί, και μόλις διασκορπισθούν (για λεηλασία) θα πέσει απάνω τους όπως είναι σκόρπιοι θα τους νικήσει χωρίς κόπο. Μάλιστα, αν οι εχθροί έχουν συλλάβει και κάποιον ντόπιο και μάθουν από αυτόν πως ο στρατηγός είναι εκεί κοντά,  δεν θα τολμήσουν να λεηλατήσουν, και θα επιστρέψουν στην χώρα τους άπρακτοι και απογοητευμένοι.

Τι γίνεται όταν επιδράμει "φοσσάτο" (μεγάλος στρατός)

Συνήθως τον Αύγουστο συναθροίζονται μεγάλα στρατεύματα στην Αίγυπτο, την Φοινίκη, την Συρία, και ανεβαίνουν στα μέρη της Κιλικίας, του Χαλεπιού και της Αντιόχειας, μαζεύουν Άραβες, και εξορμούν κατά τον Σεπτέμβριο στους Ρωμιούς.

Εκείνο τον καιρό πρέπει να στέλνουμε συχνότερα κατασκόπους, από τους πιο καλούς. Πρέπει, ακόμα, να επιτρέπεται να περνούν τα σύνορα οι έμποροι, και οι στρατηγοί να προσποιούνται μεγάλες φιλίες με τους συνοριακούς εμίρηδες, να τους γράφουν και να τους στέλνουν δώρα, ώστε με όλα αυτά τα κόλπα να μπορέσουμε να καταλάβουμε τους στόχους των εχθρών, τον αριθμό του στρατού τους, ιππικού και πεζικού, τους αρχηγούς τους, καθώς και το ποιες περιοχές σκοπεύουν να λεηλατήσουν.

 

Μόλις λοιπόν ο στρατηγός μάθει για τις κινήσεις του εχθρικού φοσσάτου, μαζεύει όλα τα στρατεύματα και στέλνει στα σύνορα έναν έμπειρο αξιωματικό να παρακολουθεί και να ειδοποιεί για τις κινήσεις του εχθρού.

Ο στρατηγός και ο στρατός παραμένουν σε οχυρό τόπο, ενώ οι κάτοικοι φυγαδεύονται από τους "εκσπηλάτορες" στα κάστρα, κι αν δεν υπάρχουν κάστρα, σε ψηλά και απόρθητα βουνά, μαζί με τα ζώα τους.

Αποστέλλεται δε ένα απόσπασμα ελαφρών ιππέων, αφήνοντας τις αποσκευές τους στον στρατηγό, κουβαλώντας μόνο μιας μέρας τροφή, και αυτή μόνο ψωμοτύρι και παστά, και την ταγή των αλόγων και των μουλαριών. Θα στρατοπεδεύει σε χωριά και εκεί θα βρίσκει τα εφόδια που χρειάζεται, θα αναπαύεται και θα βόσκει τα άλογα, έχοντας πάντα σκοπιές σε υψηλούς τόπους.

 Αλλά, και ο ίδιος ο αρχηγός του αποσπάσματος θα ανεβαίνει στα ψηλά και θα βλέπει τις σκόνες και τους καπνούς των εισβολέων και θα κατανοεί από πού θα περάσουν και που θα στρατοπεδεύσουν. Οι έμπειροι καταλαβαίνουν εύκολα ποιοί τόποι είναι κατάλληλοι για στρατοπέδευση. 

Μόλις στρατοπεδεύουν οι εχθροί, ο στρατηγός, με τους άντρες να σκεπάζονται με μανδύες ή να φοράνε τα λεγόμενα επανωκλίβανα, (υφασμάτινους παραγεμιστούς θώρακες) που να μην είναι λευκά, με το όπλο στο χέρι, πορεύεται προς τα εκεί.

 

Όταν δύει ο ήλιος, και επιστρέφουν στο στρατόπεδό τους τα αποσπάσματα των εχθρών που είχαν βγει για λεηλασία, προστατευόμενα από άλλα αποσπάσματα που τα λένε "φούλκα" τότε ο στρατός να πλησιάζει τους εχθρούς, βαδίζοντας με προσοχή, να μην γίνει αντιληπτός. Θα φτάνει πολύ κοντά αφού έχει πέσει η νύχτα.

Ταυτόχρονα ο στρατηγός θα στέλνει πεζούς σε υψηλά σημεία να βλέπουν το στρατόπεδο αλλά και ιππείς από τις τέσσερις πλευρές του στρατοπέδου, σε απόσταση που να ακούν την οχλαγωγία και τα χλιμιντρίσματα των αλόγων. Αυτοί θα συνεννοούνται με σφυρίγματα ή χαμηλόφωνα.  Θα αλλάζουν δε δυο-τρεις φορές τη νύχτα, να ξεκουράζονται αυτοί και τα άλογά τους. Θα τους επιβλέπει συχνά ένας τουρμάρχης και θα κάνει και τις αλλαγές.

Μόλις αντιληφθούν αναταραχή και κίνηση στο εχθρικό φοσσάτο, οι τέσσερις έφιππες σκοπιές θα μακρύνουν λιγάκι, όχι όμως πολύ, και θα ειδοποιήσουν τον τουρμάρχη. Αυτός θα ειδοποιήσει τον στρατηγό, πότε ξεκίνησαν και ποια ώρα, [1] για να καταλάβει αυτός που μπορεί να κατευθύνονται. Αν ο στρατηγός έχει μετακινηθεί από τότε, θα αφήνει τους λεγόμενους "υποδοχαρίους" που θα φωνάζει ο τουρμάρχης για να μεταφέρουν τις ειδήσεις. Άμα φεύγουν αυτοί για να ειδοποιήσουν τον στρατηγό, πρέπει να αντικαθίστανται με άλλους, ειδικά αν αυτός έχει μετακινηθεί.

Γιατί πρέπει ο στρατηγός μια και δυο φορές κάθε νύχτα να αλλάζει στρατόπεδο, για ασφάλεια, και να έχει παντού διπλές σκοπιές, μην τυχόν πέσει σε εχθρική ενέδρα.

Μόλις μάθει ο στρατηγός πως το φοσσάτο μετακινείται, θα στείλει εκλεκτούς ιππείς με καλό διοικητή, που θα υπάγεται στον τουρμάρχη που είναι υπεύθυνος για την παρακολούθηση, Πίσω από αυτόν, θα ξεκινάει και το κύριο σώμα, ακολουθώντας εκείνων την πορεία. Ο τουρμάρχης θα στέλνει τρία ζευγάρια σκοπών. Το πρώτο θα είναι τόσο κοντά στον εχθρό που να τον ακούει μόνο, Το δεύτερο ζευγάρι θα είναι σε οπτική απόσταση από το πρώτο, αλλά στο όριο. Την ίδια απόσταση θα κρατά η τρίτη ομάδα με το δεύτερο ζευγάρι. Αυτή θα έχει έξη άντρες, για να στέλνει ζευγάρι στον τουρμάρχη και να ειδοποιεί, ώστε ο τουρμάρχης και ο στρατηγός να μην βαδίζουν πιο αργά από τον εχθρό ή γρηγορότερα, οπότε θα τους αντιληφθεί.

Άμα οι επιδρομείς σταματήσουν για να ταΐσουν τα άλογα, το ίδιο θα κάνει και ο στρατηγός, σε κατάλληλο τόπο, και στέλνοντας πάντα σκοπούς προς τα έξω. Μόλις αρχίσουν πάλι την πορεία οι εχθροί, θα ξεκινήσει και αυτός, στέλνοντας από τριάντα ιππείς σε κάθε του πλευρά, σε απόσταση ακοής, και πίσω του θα έχει έναν αξιωματικό με ιππείς, απόσπασμα που ονομάζεται "σάκα" (οπισθοφυλακή)  Θα κινείται αρκετά μακριά από τον αντίπαλο ο στρατηγός, με ασφάλεια, και θα φροντίζει να επαγρυπνούν οι σκοπιές που έχει στείλει κοντύτερα στον εχθρό, μήπως αυτός έχει στήσει ενέδρα, πράγμα που κάνουν συχνά οι Ταρσίτες. Και αν ο τουρμάρχης που παρακολουθεί τον αντίπαλο δεν ελέγχει τα μέρη κατάλληλα για ενέδρα, όπου μπορεί να κρυφτεί στρατός, όπως τα ρέματα, θα το πετύχουν. Θέλει μεγάλη προσοχή.

Αφού ο στρατηγός καταλήξει στο που φαίνεται πως κατευθύνονται οι εχθροί, θα βαδίσει γρηγορότερα, όσο κρατά ακόμα η νύχτα, για να μην φαίνεται η σκόνη, και θα τους βγει στο πλάι, και σε τόπο οχυρό και υψηλό, όχι κοντύτερα από δυο μίλια. Εκεί θα κρύψει τον στρατό του για τη  μέρα και ο ίδιος, με λίγους ιππείς θα πάει κοντά να δει τον εχθρικό στρατό.

Όσο οι εχθροί διασκορπίζονται για λεηλασία, ο στρατηγός θα καρτεράει εκεί, παρακολουθώντας την παράταξη και το πλήθος του στρατού που έχει ο Εμίρης. Και όταν τα αποσπάσματα που λεηλατούν έχουν απομακρυνθεί τόσο ώστε να μην μπορούν να μάθουν τι γίνεται στο στρατόπεδό τους, και ο Εμίρης έχει πια λίγους άντρες μαζί του, τότε ο στρατηγός θα παρατάξει τον στρατό του και θα επιτεθεί, και με την βοήθεια του Θεού, θα σκορπίσει πανωλεθρία.

Αν δε στο στρατόπεδο παραμένει αξιόλογη δύναμη, μεγαλύτερη από την δύναμη του στρατηγού, και φοβηθεί να της επιτεθεί, τότε, κρυφά, και με ταχύτητα, θα προλάβει τα αποσπάσματα του εχθρού που λεηλατούν. Όλη μέρα θα τα καταδιώκει, όπως είναι σκόρπια, και θα κάνει καλή δουλειά με σύμμαχο τον Θεό. Θα έχει βέβαια αφήσει έναν αξιωματικό με ιππείς να παρακολουθεί το στρατόπεδο του Αμιρά.

Αν αυτοί που λεηλατούν έχουν αφήσει τμήμα προστασίας, το λεγόμενο "φούλκον" τότε θα χωρίσει τις δικές του δυνάμεις στα δυο. Το πρώτο απόσπασμα θα εμπλακεί με το "φούλκον" και άμα ανάψει η μάχη, τότε θα επελάσει τολμηρά και ορμητικά το δεύτερο απόσπασμα με κραυγές και αλαλαγμούς, και με βοήθεια του Θεού θα τους καταδιώξει και θα τους νικήσει οριστικά.

Αν σημειωθεί τέτοια νίκη, θα είναι τόσο αξιόλογη, που ο εχθρός θα επιστρέψει στην χώρα του ντροπιασμένος. Μόλις αντιληφθεί πως αποχωρούν, ο στρατηγός θα πιάσει τα περάσματα με πεζικό, και ο ίδιος, χωρίς να ξεκουραστεί ούτε νύχτα ούτε ημέρα, θα πάει εκεί, προσπαθώντας να τους προσπεράσει, και θα παρατάξει τον στρατό, πεζικό και ιππικό, όπως έχουμε πει. 

Αν όμως ο εχθρός επιλέξει να παραμείνει στη χώρα μας, τότε ο στρατηγός θα απομακρύνει τον στρατό του για να τον ξεκουράσει, αφήνοντας βέβαια τις κατάλληλες σκοπιές που έχουν προαναφερθεί λεπτομερώς.

(συνεχίζεται)

 [1] Βλέπουμε πως θεωρείται δεδομένο πως οι εχθροί θα βαδίζουν νύχτα. Οι λόγοι είναι προφανείς. (α) να αποκρύπτουν τις κινήσεις τους και (β) να στέλνουν αποσπάσματα για λεηλασία την ημέρα, και να τους παρέχουν μια σταθερή βάση, το στρατόπεδο που στήνουν.