Η πολεμική μέθοδος των Ακριτών μέρος Ζ'

Ο ΚΑΤΑ ΠΑΡΑΔΡΟΜΗΝ ΠΟΛΕΜΟΣ

Η πολεμική μέθοδος των Ακριτών από μεσαιωνικό χειρόγραφο.

Περίληψη Δημήτρης Σκουρτέλης

Μέρος Ζ' 

Αυτά σου γράφω εγώ, βασισμένος σε όσα είπαν οι παλιοί, αλλά και από την δική μου πείρα. Εσύ όμως θα δράσεις προσαρμοζόμενος στην εκάστοτε κατάσταση όπως νομίζεις. Γιατί το αποτέλεσμα του πολέμου δεν εξαρτάται από την θέληση του ανθρώπου, αλλά όπως η Θεία Πρόνοια κινήσει τον καθένα. 

Παρακολούθηση από δυο μέρη

Αν παρ' όλ' αυτά και αφού έχουν υποστεί τέτοια πλήγματα, οι εχθροί παραμένουν, και συνεχίζουν να διατρέχουν την χώρα μας καίγοντας και καταστρέφοντας, χωρίς να διακινδυνεύουν απομακρυσμένα "κούρσα" (λαφυραγωγίες) τότε ο στρατηγός πρέπει να στείλει ένα αξιόλογο τμήμα να παρακολουθεί τον εχθρό από άλλη μεριά, εκτός από αυτήν που βρίσκεται ο ίδιος. Να παρακολουθούν λοιπόν από απόσταση τριών ή τεσσάρων μιλίων τον εχθρό και να τον χτυπάνε συνέχεια, ώστε να του δυσκολέψουν την προμήθεια τροφών, και από την έλλειψή τους να αναγκαστούν να αποχωρήσουν. 

Όταν οι εχθροί προσέχουν πολύ, και λαφυραγωγούν με ισχυρά μέτρα προστασίας, και κοντά στο κυρίως στράτευμα, να τους στήσεις, στρατηγέ, την εξής ενέδρα:  Παρακολούθησε τα Φούλκα (ομάδες προστασίας των λαφυραγωγών)  και δες ποιο από αυτά επιστρέφει στο στρατόπεδο τελευταίο, περιμένοντας και τους τελευταίους κουρσάτορες από τα χωριά. Να καταλάβεις, με έμπειρους βιγλάτορες πόσοι είναι, και να τους παγιδεύσεις με μεγαλύτερη δύναμη. 

Ντύσε μερικούς στρατιώτες σαν γεωργούς, και βάλε ανάμεσά τους και μερικούς πραγματικούς αγρότες, με τα εργαλεία τους. Όλοι να είναι άοπλοι και ξεσκούφωτοι, και να έχεις και μερικούς ξυπόλητους. Να είναι όλοι έφιπποι και να βαστάνε κοντοράβδια ξύλινα. Έτσι θα ξεγελάσουν τον εχθρό, πως δεν είναι στρατιώτες, αλλά οι λεγόμενοι "οικοφύλακες" (αγροφύλακες, δραγάτες) Να είναι καμιά εικοσαριά. Να έχουν μαζί τους ζώα, βόδια, άλογα και μουλάρια. Να εμφανιστούν στους εχθρούς υποκρινόμενοι πως τρέχουν από χωριό σε χωριό για να μαζέψουν τα αδέσποτα ζώα και να τα κλείσουν στο κοντινότερο οχυρό για να τα προστατεύσουν. 

Όταν τους δουν οι εχθροί να τρέχουν με τα ζώα και καταλάβουν πως είναι απλοί αγρότες, θα τους καταδιώξουν άφοβα. Αυτοί θα φροντίσουν να τους οδηγήσουν στην ενέδρα, και όσο και να αντισταθούν, θα νικηθούν σίγουρα.

Όταν όλα αυτά γίνονται πολύ κοντά στο εχθρικό στρατόπεδο, και βγουν πολλοί εχθροί για βοήθεια του παγιδευμένου τους φούλκου, ο στρατηγός πρέπει να έχει ετοιμάσει δεύτερη ενέδρα δυο μίλια πιο πίσω. Αν λοιπόν ο εχθρός καταδιώξει την πρώτη ενέδρα, θα πέσει στην δεύτερη. Αυτό το κόλπο, στρατηγέ, να το κάνεις προς το τέλος της ημέρας, ώστε αν τραβήξει η μάχη, να σταματήσει λόγω της νύχτας και έτσι να περισώσεις τον στρατό σου. Αν πάλι τολμήσουν να στείλουν μακρινά κούρσα, να τα πολεμήσεις όπως είπαμε, με καλά οπλισμένους και έμπειρους άντρες και χωρίς ποτέ να σπας τις γραμμές σου. 

Αυτά σου γράφω, στρατηγέ να κάνεις, είτε έχεις πολλούς, είτε λίγους άντρες. Αν έχεις πεντε-έξη χιλιάδες άντρες, μην πολεμάς κατά μέτωπο, αλλά με κόλπα και στρατηγήματα, και απρόσμενες επιθέσεις να τους διαλύσεις, με την βοήθεια του Θεού, κάνοντας έργα σπουδαία. 

Εκπαίδευση και προνόμια

Όμως, κανένα πόλεμο, αντάξιο του βαθμού σου, δεν θα μπορέσεις να κάνεις, στρατηγέ, αν δεν έχεις από πριν εκπαιδεύσει τον στρατό σου, τόσο στον χειρισμό των όπλων, όσο και αυξάνοντάς του την αντοχή στους βαριούς κόπους και πόνους.  Και να μην τους επιτρέπεις να τεμπελιάζουν, να μεθάνε και να ασωτεύουν με οποιονδήποτε τρόπο. Να τους παραχωρείς εγκαίρως τις "ρόγες" (μισθούς) και την τροφή τους και όσα άλλα οφέλη συνηθίζεται και έχει καθιερωθεί να παίρνουν, γιατί με αυτά θα αγοράσουν καλά άλογα και ότι άλλο όπλο και πανοπλία χρειάζεται, και έτσι, με προθυμία και χαρά στην καρδιά τους θα κινδυνεύσουν για τους άγιους Βασιλιάδες μας και τον Λαό του Χριστού. 

Αυτό που είναι το σημαντικότερο, όμως, και τους κάνει πρόθυμους και ριψοκίνδυνους, και τους αυξάνει την γενναιότητα, είναι να νοιώθουν πως είναι ελεύθεροι όσον αφορά τα σπίτια τους, τις οικογένειές τους, τους στρατιώτες που διοικούν, [1] και τους υπηρέτες τους. Αυτό το δικαίωμα ίσχυε από παλιά και πάντα προστατεύονταν. Θα το βρεις στους νόμους που εξέδωσαν οι άγιοι Βασιλιάδες μας, αλλά και στα παλιότερα στρατηγικά βιβλία. 

Εκτός από ελεύθεροι, πρέπει να είναι και τιμημένοι. Να μην ταπεινώνονται και να μην ατιμάζονται. Ντρέπομαι να πω πως κάποιοι τιμωρούν με ξυλοδαρμό τέτοιους άντρες, που αψηφούν την ζωή τους για το δίκιο των αγίων Βασιλέων μας και είναι εκδικητές και ελευθερωτές των Χριστιανών. Αυτά τα κάνουν εφοριακοί, ανθρωπάκια, που δεν ωφελούν σε τίποτα το κοινό καλό, αλλά κατατρέχουν τους φτωχούς και με την αδικία και τα αίματα της φτωχολογιάς μαζεύουν πολλά τάλαντα χρυσάφι.

Είσπραξη φόρων

Δεν πρέπει, λοιπόν, οι τοπικοί δικαστές να  ατιμάζουν τους στρατιώτες, να τους σέρνουν σαν δούλους να τους μαστιγώνουν, να τους ρίχνουν σε δεσμά και κλοιούς. Τέτοια μαρτύρια δεν τα αξίζουν οι εκδικητές και οι σωτήρες, μετά τον Θεό, του λαού. Αυτοί πεθαίνουν σχεδόν κάθε μέρα για τους άγιους Βασιλιάδες μας, και ο Νόμος λέει πως πρέπει να δικάζονται από τον διοικητή τους και μόνον. 

Ποιος άλλος λοιπόν δικαιούται να τους κρίνει παρά ο στρατηγός τους, που τον έχει διορίσει ο ίδιος ο Βασιλιάς; Γι αυτό, ακόμα και από την εποχή της αρχαίας Ρώμης αλλά και από το Νόμο, ο στρατηγός του Θέματος ,μόνον, έχει εξουσία σε ότι σχετικό με τον στρατό, και οι Κριτές (δικαστές), οι Πρωτονοτάριοι και οι άλλοι δημόσιοι λειτουργοί είναι βοηθοί του. Παλιά και ο τουρμάρχης ειχε την ίδια εξουσία στους άντρες του, και μάλιστα σαν εκπρόσωπος του ίδιου του Βασιλιά, με όλους τους τύπους και τα προνόμια. 

Αν εφαρμοστούν αυτά, ο στρατός των αγίων Βασιλέων θα ξαναβρεί την παλιά του δόξα, και όσα οδηγούν στην φτώχεια και την εξαθλίωση θα απομακρυνθούν. Οι πολεμιστές θα γίνουν πρόθυμοι και χαρούμενοι, γενναιότεροι και τολμηρότεροι, και θα φανούν ανίκητοι στους εχθρούς. 

Αντεπιθέσεις

Αν οι εχθροί εισβάλλουν με πολύ μεγάλη δύναμη, και αλωνίζουν την χώρα παίρνοντας κάθε μέτρο προστασίας και ετοιμάζουν πολιορκίες κάστρων και στήνουν αυτοί ενέδρες αντί για εμάς, και δεν υπάρχει αρκετή Ρωμαίικη δύναμη να τους αντισταθεί, τότε, στρατηγέ, πρέπει να κάνεις κάτι που γίνονταν παλιά, και το γράφει και το βιβλίο του σχωρεμένου Βασιλιά Λέοντα, και το μολογάνε και όσοι έζησαν τα γεγονότα. 

Εκείνο τον καιρό όλος ο στρατός της Κιλικίας είχε εισβάλλει στο Θέμα των Ανατολικών και πολιορκούσε στενά το κάστρο της Μισθείας. Τότε ο Βασιλιάς διέταξε τα Θέματα και τα Τάγματα να εκστρατεύσουν στην χώρα της Κιλικίας, αφήνοντας μόνο δυο στρατηγούς των Θεμάτων του Ανατολικού και του Οψικίου να υπερασπίσουν το κάστρο και την χώρα. 

Αρχιστράτηγος τότε ήταν ο Νικηφόρος ο Φωκάς, που από τον λεγόμενο δρόμο του Μαυριανού πέρασε στην χώρα των Αδάνων και σήκωσε πολλή λεία. Βγήκε να τον αντιμετωπίσει ο στρατός των Αδάνων και χτυπήθηκαν δυο μίλια έξω από την πόλη και αμέσως το έσκασαν οι Γιοί του Ισμαήλ και χώθηκαν άτακτα μέσα στην πόλη.  Ο Φωκάς σκότωσε και αιχμαλώτισε όσους δεν πρόφτασαν να μπουν στο κάστρο. Στρατοπέδευσε έξω από την πόλη, και κατάστρεψε όλη την ωραία εξοχή της με τα δέντρα και τα αμπέλια της. Μαύρη την έκανε, κι έφτασε μέχρι την θάλασσα παίρνοντας πολλούς αιχμάλωτους και ζώα. Με πορεία μιας μέρας έφτασε στην γέφυρα του ποταμού Κύδνου που τον λένε Ιέρακα οι ντόπιοι και οδηγεί στα Άδανα, κι εκεί στρατοπέδευσε. 

Μόλις άκουσαν για την επίθεση, οι εχθροί που πολιορκούσαν την Μίσθεια έφυγαν για να υπερασπίσουν την χώρα τους κι έτσι απέτυχαν και στα δύο, Στο μεταξύ, ο αρχηγός των στρατευμάτων των Ρωμιών επέστρεψε φορτωμένος λάφυρα και σκλάβους από τον δρόμο που λένε "του Καρυδίου". Το ίδιο έγινε με τους στρατηγούς των Ανατολικών και της Καππαδοκίας παλιά, και στην Λυκανδό με τον Αλήμ το γιο του Χαμδά  

Έτσι λοιπόν κι εσύ, στρατηγέ, όταν αποτύχεις στο να παγιδεύσεις τους αντιπάλους γιατί αυτοί φυλάγονται με επιμέλεια, αυτό να κάνεις.  Είτε θα αφήσεις έναν από τους ικανότερους στρατηγούς σου να κάνει την παραδρομή στον αντίπαλο, είτε εσύ θα την κάνεις και θα στείλεις ένα ικανό στρατηγό, επαινούμενο για ανδρεία και ονομαστό, να πέσει στην εχθρική χώρα  με αρκετό ιππικό και πεζικό, και να αλωνίζει εκεί, να καίει και να καταστρέφει, και να παίρνει κάστρα. Άμα το μάθουν οι εχθροί, θέλει δεν θέλει ο αρχηγός τους, θα γυρίσουν πίσω να υπερασπίσουν την πατρίδα τους. 

Άμα έχεις "εκσπηλεύσει" καλά την περιοχή σου, και ο λαός σου έχει κρυφτεί με την περιουσία και τα ζώα του σε μέρη υψηλά και δύσβατα, και οι εχθροί θελήσουν να τους πιάσουν, και βαδίσουν προς τα εκεί με όλο τον στρατό και αρχίσουν να ψάχνουν τα βουνά και  στρατοπεδεύσουν στα ορεινά,  τότε  εκεί πρέπει να πας, να υπερασπίσεις τους δικούς σου. Και άμα δεις τον τόπο που στρατοπέδευσαν, και αν έχει και βουνό ψηλό από όπου θα τους βλέπεις και θα τους επιτεθείς, ετοίμασε νυχτερινή επίθεση με πεζικό και ιππικό, όπως θα σου πω παρακάτω, για τον νυχτοπόλεμο. Έτσι θα τους κάνεις να φύγουν από εκεί. 

Άμα επιμένουν, και ψάχνουν τα βουνά που είναι τα καταφύγια των αγροτών, τότε να πιάσεις τα περάσματα που οδηγούν στις κρυψώνες με ακοντιστές και "ψιλούς". Ετσι άμα θελήσουν να διαβούν από αυτά τα δύσκολα περάσματα, το πεζικό θα τους νικήσει. Αν προσπαθήσουν να ανέβουν με πεζικό, να μεταφέρεις τον λαό σε ακόμα πιο δύσβατα μέρη, έχοντας πιάσει τα όλα μονοπάτια με το σύνολο του στρατού σου πια. 

Πολιορκίες

Βλέποντας πως οι εχθροί ετοιμάζονται να πολιορκήσουν κάστρο, πρέπει εσύ, στρατηγέ, να έχεις ετοιμάσει όσα κινδυνεύουν άμεσα, αλλά και τα άλλα, με τεσσάρων μηνών εφόδια ή και περισσότερα αν γίνεται,  για τον λαό που θα καταφύγει εκεί. Θα επιμεληθείς τις στέρνες, και όλα άλλα χρειάζονται σε ένα κάστρο. Επειδή αυτά είναι πολλά, δεν θα τα αναφέρουμε εδώ. Γιατί, τα περί καστροπολέμου τα έχουν γράψει άλλοι, για τα πολιορκητικά μηχανήματα, και το πως ακριβώς αντιμετωπίζονται οι πολιορκητές.  Εμένα με πρόσταξαν να γράψω για την παραδρομή και για το πιάσιμο των κλεισουρών. 

Οταν οι εχθροί πολιορκήσουν το κάστρο, συνήθως στρατοπεδεύουν γύρω από αυτό, ώστε κανείς να μην μπορεί να μπει και να βγει. Επειδή τα περισσότερα κάστρα μας  χτίστηκαν σε μέρη ορεινά και δύσβατα, δεν θα έχουν "χάρακα" (χαντάκι) στο στρατόπεδό τους, δεν θα είναι ασφαλισμένοι, και θα τους νικήσεις εύκολα στρατηγέ, αν τους επιτεθείς νύχτα με πεζικό. Να έχεις ειδοποιήσει με σύνθημα και τους πολιορκημένους να επιτεθούν ταυτόχρονα.  Με Θεού πρόνοια, θα βοηθήσει και ο τόπος ο ίδιος. 

Αν ο τόπος δεν επιτρέπει στον εχθρό να στρατοπεδεύσει κυκλικά, αλλά είναι σε ένα ή δυο σημεία, τότε πρέπει να εξαφανίσεις κάθε τροφή αλόγων και ανθρώπων από τα γύρω χωριά. Αν ο τόπος δεν έχει δάση, να κάψεις ακόμα και τις στέγες των σπιτιών. Έτσι, αν δεν έχουν κοντά ξύλα και τροφές, οι εχθροί θα πηγαίνουν μακριά για να βρουν και θα τους νικάς με ενέδρες και στρατηγήματα. Τότε, θα λύσουν την πολιορκία από την πείνα. 

Αν τους βλέπεις να επιμένουν, και οι πολιορκημένοι να υποφέρουν, να τους κάνεις ανοιχτά νυχτοπόλεμο με πεζικό και ιππικό.  Αν αποτύχεις και εκεί για κάποιο λόγο, και οι πολιορκημένοι έχουν έλλειψη ανδρών, και αρκετή τροφή, να τους δώσεις άντρες, αλλά και τροφές, με τον εξής τρόπο: Το μισό σου στράτευμα θα φορτώσει στα άλογά του από τέσσερα μόδια [2] στάρι και θα συνοδεύονται για προστασία από άντρες που θα έχουν μόνο τα όπλα τους. Εσύ θα είσαι σε άλλο μέρος με τον υπόλοιπο στρατό και θα επιτεθείς με φωνές και σαλπίσματα. Έτσι, οι σταροκουβαλητές θα μπουν και βγουν ανενόχλητοι. Με αυτόν τον τρόπο θα τους προμηθεύσεις τροφή, ή και άντρες, αν χρειάζεται.

Άλλοι τρόποι "κούρσου"

Αν οι εχθροί έχουν μεγάλο πλήθος, ίσως χρησιμοποιήσουν άλλη μέθοδο. Χωρίζοντας το μισό ή το ένα τρίτο, απομακρύνονται για πολλές μέρες πορείας από το κυρίως στρατόπεδο, σε περιοχές που πιστεύουν πως θα βρουν περισσότερα. Μπορούν να μείνουν εκεί δυο και τρεις μέρες. 

Αφού το μάθεις αυτό, στρατηγέ, να τους πλησιάσεις νύχτα και να κρύψεις κατάλληλα τον στρατό σου. Επειδή λοιπόν αυτοί σκορπίζονται σε πολλά χωριά, αφήνοντας το λεγόμενο φούλκο για προστασία, εσύ να χωρίσεις τον στρατό σου στα δύο, προσέχοντας να τον κρύβεις καλά, μην σε καταλάβουν και στήσουν σε σένα παγίδα. 

Να μείνεις στην ενέδρα μέχρι την δύση του ήλιου. Και αν τότε το φούλκο πλησιάσει στα χωριά που βρίσκονται οι λαφυραγωγοί, τότε να στείλεις τον μισό στρατό στα πιο απομακρυσμένα. Από κοντά να ακολουθείς και εσύ με τους υπόλοιπους, και όσο σου επιτρέπει ο τόπος, στα κρυφά, όσο πιο κοντά τους μπορείς. Όταν πια δεν έχει τρόπο να κρυφτείς, να επιτεθείς με νεανική ορμή, και θα σκοτώσεις και θα πιάσεις πολλούς. 

Αν το φούλκο είναι κοντά, αυτό να χτυπήσουν πρώτα όσοι έστειλες μπροστά, όπως είπαμε, κατά το δειλινό. Και εσύ θα τους χτυπήσεις δεύτερος και θα νικήσεις, με την χάρη του Θεού. Και ας πούμε, αν και απίθανο, πως οι αρχηγοί των εχθρών κατορθώσουν να αποφύγουν την ήττα, αν έχουν πολύ στρατό, επειδή θα πέσει σύντομα η νύχτα, εσύ δεν θα πάθεις τίποτα. Κάνοντας αυτά, θα σε θαυμάσουν οι εχθροί και δεν θα τολμάνε να λαφυραγωγούν, και σύντομα θα γυρίσουν πίσω από έλλειψη εφοδίων.

----------------------------

[1] Προφανώς οι πλουσιότεροι διέθεταν και ιδιωτικό στρατό
[2] Ενας μόδιος:  8.7 λίτρα.