Λόγος του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου (913-959) στον στρατό των Ανατολικών Συνόρων.

"Ὦ πόσος ἔχει μὲ τοῦτον πόθος, πόσος ἔρως διανάπτει μου τὴν ψυχὴν καὶ ὅλος ἤδη τοῦ πράγματος γίνομαι, καὶ αὐτὰς ἐκείνας ὀνειροπολῶ τὰς ἡμέρας, ἐφίεμαι μᾶλλον ἐνδῦναι θώρακα καὶ τὴν περικεφαλαίαν ἐπιθεῖναι τῇ κεφαλῇ, καὶ δόρυ διασεῖσαι τῇ δεξιᾷ καὶ σάλπιγγος ἀκοῦσαι συγκαλούσης πρὸς τὸν ἀγῶνα..."

Ο Άγιος Γεώργιος.
Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη

Η βιογραφία του Αυτοκράτορα εδώ:

(μεταφορά στην νεοελληνική: Δημήτρης Σκουρτέλης)

Άντρες, ακούγοντας την μεγάλη δόξα των κατορθωμάτων σας, δεν ξέρω τι έπαινο να σας κάνω με γλώσσα βασιλική. Και τι δεν άκουσα να λέγεται για σας και τι δεν μου ανάφεραν οι άνθρωποί μου! Γιατί αυτοί μου είπαν με ακρίβεια, αυτοί γνώρισαν με κάθε αλήθεια, αντικειμενικά την αρετή σας. Είδαν πόση ανδρεία δείξατε, πόση ορμή, πόση γενναιότητα κατά των εχθρών. Ήταν σαν να μην πολεμούσατε εναντίον ανδρών, αλλά εναντίον γυναικών, δηλαδή αθλίων, και περηφανεύεστε πως ήταν σαν να μην δίνατε αγώνα και σαν να μην κάνατε πόλεμο, αλλά πιο πολύ το κάνατε να μοιάζει με παιχνίδι, ακόμα και όταν οι εχθροί καβάλαγαν άλογα με άφθαστη ταχύτητα, και ήταν περιφραγμένοι με ισχυρούς θώρακες, και είχαν όπλα που έχουν φτιαχτεί με αμίμητη τέχνη, και είχαν όλα όσα χρειάζονται για άμυνα και επίθεση, και δεν τους έλλειπε τίποτα.

Αλλά ένα δεν είχαν οι εχθροί, λέω εγώ, το μεγαλύτερο, την ελπίδα στον Χριστό, άρα όλα τα άλλα κρίνονται κενά και μάταια. Γι αυτό που λέω, παράδειγμα και απόδειξη είναι οι νεκροί τους, που κείτονται στο πεδίο της μάχης, σα θερισμένο χορτάρι που δεν υπάρχει κανείς να το μαζέψει. Σε αυτήν την ελπίδα στον Χριστό είχατε θάρρος και την πιστέψατε με τις ψυχές σας, και έτσι τέτοια τρόπαια στήσατε κατά των εχθρών και τέτοιες νίκες αρπάξατε, που έκαναν το γύρο της οικουμένης, και σας έκαναν γνωστούς όχι μόνο στην πατρίδα σας αλλά σε όλες τις πόλεις του κόσμου. Κάθε γλώσσα τώρα λέει τα θαύματα που κάνατε και κάθε αυτί τα ακούει ορθάνοιχτο.

Σε αυτήν την ελπίδα του Χριστού θέλω να έχετε ακόμη θάρρος, εσείς, που είστε ο περιούσιος λαός μου, η δύναμή μου, το ανίκητο σθένος μου. Τώρα θέλω να αγωνίζεστε με μεγαλύτερη προθυμία κατά των εχθρών από πριν. Και θα το κάνετε, το γνωρίζω καλά, γιατί έτσι έχουν τα πράγματα, και αυτά τα διδάγματα βγαίνουν. Γιατί όποιος πολέμησε τον εχθρό του και τον νίκησε, δεν τον αντιμετωπίζει όπως πριν. Αφού του έφυγε ο φόβος που τον γέμιζε πριν έρθει σε επαφή μ αυτόν, με πολύ θράσος ορμάει σε όποιον ήδη γνωρίζει. Αλλά και οι εχθροί που σας γνωρίζουν, δεν θα έρθουν πια με την ίδια ορμή, μια που έχουν δει την δικιά μας ανδρεία, αλλά θα μαζεύονται και θα φυλάγονται, και θα προσέχουν μην ξαναπάθουν τα ίδια από εμάς. Αυτό που μας κάνει τολμηρούς, αυτούς, τους κάνει να φοβούνται.

Να έχετε θάρρος λοιπόν στρατιώτες μου, και να γεμίσετε τις ψυχές σας με προθυμία, και να δείξετε στους εχθρούς τι μπορούν να κάνουν όσοι έχουν πίστη στον Χριστό, και τι μπορούν να κάνουν αυτοί που έχουν βοηθό τον Βελιάρ, δηλαδή τον επιγραφόμενο Μουχούμετ. Δεν γίνεστε υπερασπιστές και εκδικητές μόνο των Χριστιανών, αλλά και του Χριστού του ίδιου, που αυτοί κάνουν το λάθος να μην παραδέχονται. Τι νομίζετε, αφού μέχρι και οι άνθρωποι ανταμείβουν όσους αγωνίζονται γι αυτούς, ο Χριστός δεν θα θελήσει να βάλει το χέρι του να βοηθήσει όσους οπλίζονται εναντίον των εχθρών του;

Εκείνος, Εκείνος, θα είναι για σας βοηθός, που είναι ο μόνος πραγματικά δυνατός και ισχυρός στους πολέμους, που ακονίζει το σπαθί Του με τις αστραπές, που κάνει τα βέλη να μεθάνε από το αίμα όσων Του αντιστέκονται, που τα τόξα τα σπάει, που κάνει τις οχυρωμένες πόλεις σωρούς από χώμα, που κάνει τους υπερήφανους να χαμηλώνουν τα μάτια τους, που εκπαιδεύει τα χέρια όσων ελπίζουν σε Αυτόν να πολεμούν, που κάνει τα μπράτσα τόξα χάλκινα, ικανά να σώζουν και υπερασπίζουν. Σε Αυτόν λοιπόν θα βάλουμε όλες τις ελπίδες μας, και θα προστατευθούμε, πάνω από κάθε όπλο, με τον Σταυρό. Και παλιά με αυτόν οπλιστήκατε, και τους δυνατούς άντρες που διοικούσε ο Χαμδάς τους κάνατε χειροτέχνημα για σπαθιά, και άλλους τους παραδώσατε στη θάλασσα, όπως είχε γίνει παλιά με τον Μωυσή. (Στην Ερυθρά Θάλασσα)

Αυτούς είχε για ελπίδα του ο σιχαμένος ο Χαμδάς, (περισσότερα για τον Χαμδά και την πολεμική μέθοδο των ακριτών εδώ) και ακούγαμε πως αυτοί ήταν το χέρι του και η δύναμή του. Και αφού κατατροπώσατε εκείνους τους γενναίους με ευκολία, φανταστείτε τι θα γίνει με τους υπόλοιπους αχρείους, όταν μάλιστα είναι φοβισμένοι και τρομοκρατημένοι τώρα. Μάλλον σε αυτούς ταιριάζει αυτό που είπε ο θεϊκός Ησαΐας ότι: “έσονται οι εγκαταλελειμμένοι ως δορκάδιον φεύγον καί ως πρόβατον, φησί .. πλανώμενον”.

Η αλήθεια είναι πως δεν έχει δύναμη. (Ο Χαμδάς) Μην πιστεύετε στα κόλπα και τα τεχνάσματά του. Είναι επιδέξιος και κακός, αλλά πραγματική δύναμη δεν έχει. Φοβάται την δικιά μας επίθεση και κοιτάει να την αποφύγει με κάθε τρόπο, και με πονηριές και τεχνάσματα φανταστικά κοιτάει να μας φοβίσει τις ψυχές. Τώρα ανακοινώνει πως του ήρθαν νέες δυνάμεις για ενίσχυση, και βρήκε από αλλού συμμάχους, και πως του στείλανε από παντού πλήθος εφοδίων. Άλλοτε πάλι, σκαρώνει λόγους γεμάτους καυχησιές και παραμυθιάζει (“διαθρυλείσθαι”) όσους τον ακούν. Όλα αυτά τα κάνει γιατί η ψυχή του είναι φοβισμένη, όχι γιατί έχει θάρρος. Γιατί αν το θάρρος του πήγαζε από την αλήθεια, δεν θα κατέφευγε σε δόλους και στρατηγήματα. Τώρα, αφού η φύση του στερεί την δύναμη, καταφεύγει σε παραπλανητικές ενέργειες.

Για κοιτάτε εκείνο το γενναίο θεριό, το λιοντάρι, που επειδή πάντα υπερισχύει από την φύση του, δεν ξέρει τον δόλο, ούτε κόλπα να κάνει. Αυτά τα παραβλέπει σαν μικροπρεπή και ανάξια, και πιστεύοντας στην φυσική του δύναμη, αγωνίζεται με τον εχθρό του απ' ευθείας. Ενώ η αλεπού, όλα αυτά τα φοβάται, και με δόλο κυνηγά, και με δόλο προσπαθεί να αποφύγει να την πιάσουν.

Μακάρι να μπορούσατε να δείτε την ψυχή του. (του Χαμδά) Τότε θα καταλαβαίνατε πόση δειλία και φόβος την περιζώνουν. Ακούγοντας για την δύναμή σας, όσο σκέφτεται πως μπορεί να του επιτεθείτε, δεν ξέρει τι θ' απογίνει, και που να υποχωρήσει, και για αυτό υποκρίνεται πως έχει σιγουριά και θάρρος.

Δικέ μου στρατέ, μην τα φοβάστε αυτά, μην δίνετε βάση στα κόλπα του, αλλά ξεσηκωθείτε εναντίον των εχθρών έχοντας τα θάρρη σας στον Χριστό. Γνωρίζετε πόσο καλό είναι να πολεμάτε υπέρ των Χριστιανών, και πόση δόξα κερδίζει αυτός που το κάνει. Δεν υπάρχει κάτι πιο επικερδές, δεν υπάρχει κάτι άλλο πιο ένδοξο από αυτό. Ω, πόσος πόθος με πιάνει γι αυτό, τι έρωτας μου καίει την ψυχή, και αφιερώνομαι ολόκληρος σε αυτό, και ονειρεύομαι αυτές τις μέρες, που θα φορέσω θώρακα και θα βάλω το κράνος στο κεφάλι, και θα σείσω ¹ δόρυ με το δεξί χέρι, και θα ακούσω την σάλπιγγα να με καλεί στον αγώνα. Καλύτερα αυτά, παρά να φοράω το στέμμα μου, και να κρατάω στο χέρι μου το σκήπτρο, και να ακούω να με επευφημούν σαν βασιλιά. Αυτά, καμιά φορά, Εκείνος ξέρει πως, δεν πετυχαίνονται με σωστό τρόπο, αν και τα παραχωρεί ο Θεός.

Αλλά τα άλλα, (ο πόλεμος υπέρ του Χριστού) ανήκουν μόνο στους εραστές της αρετής, μόνο σε αυτούς που προτιμάνε την δόξα από την ηδονή. Μολοντούτο, εγώ δεν θα αφήσω χωρίς τιμές και αμοιβές την προθυμία όσων πολεμούν. Δεν σας έστειλα εδώ τους ανθρώπους μου μάταια, αλλά για να γίνουν τα μάτια μου και τα αυτιά μου. Τους έχω ορκίσει, και τώρα μιλάω σε αυτούς. Σας ορκίζω λοιπόν, και στον Θεό, και στο κεφάλι σας και τη ζωή σας, να μην προτιμήσετε τίποτα άλλο από την δική μου αγάπη, και καλύτερα ακόμα, να μην προτιμήσετε τίποτα άλλο από την αλήθεια και το καλό, και να αναφέρετε στην δικιά μου εξουσία πόση αρετή και προθυμία δείχνει ο καθένας. Και να τα σημειώσετε αυτά εγγράφως, αλλά και να τα πείτε αυτά μπροστά μου, εδώ, για να τους δείτε με ευχαρίστηση (τους αριστεύσαντες πολεμιστές) να αξιωθούν τους επαίνους και την φροντίδα μου.

Έτσι, όσοι στρατηγοί διοικούν μικρά Θέματα θα μετατεθούν σε μεγαλύτερα, όσοι δε διοικούν τα μεγάλα Θέματα, θα πάρουν άλλες δωρεές και αμοιβές. Αλλά και όσοι είναι στα Τάγματα, και οι άλλοι, όσοι αγωνιστούν με καρδιά, θα τιμηθούν ανάλογα με τα κατορθώματα τους. Και άλλοι θα προαχθούν σε Τουρμάρχες, άλλοι σε Κλεισουράρχες, και άλλοι σε Τοποτηρητές. Δεν θα τιμηθούν μόνο αυτοί, αλλά και οι απλοί στρατιώτες, οι φτωχοί, όσοι δείξουν συμπεριφορές αρετής, θα ανταμειφθούν δίκαια.

Προς το παρόν παίρνω από σας τις πληροφορίες για κάθε έναν, αλλά σε λίγο δεν θα έχω μάρτυρες ούτε εσάς, ούτε κανέναν άλλον γι αυτά. Θα τα δω με τα μάτια μου, θα είναι μαζί μου όλοι, και μόνος μου θα δω την αρετή του καθενός, και μόνος μου θα δώσω τις αμοιβές σε όσους πολέμησαν.

1) Σείω το κοντάρι: Η έκφραση σώζεται στο ακριτικό τραγούδι του Αρμούρη.

Το πρωτότυπο κείμενο, από το Εργαστήριο Διαχείρισης Πολιτισμικής Κληρονομιάς,

www.aegean.gr/culturaltec/chmlab.

Oratio ad milites

..... ἀκούων ὑμῶν, ὦ ἄνδρες, τὴν ἐκ τῶν ἔργων μεγίστην εὔκλειαν, οὐκ οἶδα ποῖον ὑμῖν τὸν ἔπαινον ἐκ βασιλικῆς ἄρτι πλέξω τῆς γλώττης· οἷα γὰρ ἤκουσταί μοι περὶ ὑμῶν καὶ οἷα διὰ τῆς ἀναφορᾶς ἀνηγγέλη τῶν ἐμῶν πιστῶν θεραπόντων. Ἐκεῖνοι γάρ μοι κατεμήνυσαν ἀκριβῶς, ἐκεῖνοι τὴν ὑμῶν ἀρετὴν φιλαλήθως ἐγνώρισαν, πόσην μὲν τὴν ἀνδρείαν, πόσην δὲ τὴν ὁρμήν, πόσην δὲ τὴν κατὰ τῶν πολεμίων ἐπεδείξασθε γενναιότητα, καὶ ὅπως οὐχ ὡς πρὸς ἄνδρας ἦτε διαμαχόμενοι ἀλλὰ γυναικῶν, οἷον ἀθλίων, κατεπαιρόμενοι, καὶ οὐχ ὡς ἀγῶνα καὶ πόλεμον διανύοντες, ἀλλ' ὡς παίγνιόν τι μᾶλλον αὐτοὺς ποιούμενοι. Καίτοι καὶ ἵπποις ἐπιβεβηκότων αὐτῶν τὸ τάχος, οὐκ ἐφικτοῖς, καὶ ὅπλοις ὀχυρώτατα πεφραγμαίνων, ὅπλοις τὴν τέχνην οὐ μιμητοῖς, καὶ πᾶν ὅ, τι πρὸς ἀσφάλειαν καὶ ἔκπληξιν ἦν, οὐδενὸς ἐλλείποντο. Ἀλλ' ἐπείπερ ἑνὸς ἐστέρηντο τοῦ μεγίστου, τῆς εἰς Χριστὸν ἐλπίδος φημί, πάντα αὐτοῖς εἰς κενὸν ἠλέγχετο καὶ μάταια ἦν· διὰ ταῦτα καὶ ἐγένοντο, φησίν, οἱ νεκροὶ αὐτῶν παράδειγμα ἐπὶ προσώπου πεδίου, καὶ ὡς χόρτος ὀπίσω θερίζοντος καὶ ὁ συνάγων οὐκ ἦν. Ὑμεῖς δὲ ἐπ' αὐτῇ θαρρήσαντες καὶ τὰς ὑμετέρας αὐτῇ ψυχὰς πιστεύσαντες, τοιαῦτα κατὰ τῶν ἐχθρῶν ἐστήσατε τρόπαια καὶ τοιαύτας ἤρασθε νίκας, αἳ πανταχοῦ μὲν τῆς οἰκουμένης διέδραμον, ὀνομαστοὺς δὲ ὑμᾶς οὐ κατὰ τὰς πατρίδας μόνον, ἀλλὰ καὶ κατὰ πᾶσαν πόλιν διέθηκαν. Καὶ νῦν ἅπασα γλῶσσα καὶ οὖς ἅπαν, ἡ μὲν τὰ ὑμέτερα λέγει θαύματα, τὸ δὲ πρὸς ἀκοὴν διανίσταται. Ἐν ταύτῃ θαρροῦντας ὑμᾶς καὶ ἔτι βούλομαι, λαὸς ἐμὸς περιούσιος, ἰσχὺς ἐμή, σθένος ἀήττητον, προθύμως μᾶλλον ἢ πρότερον κατὰ τῶν ἐχθρῶν ἀγωνίσασθαι, μᾶλλον δὲ καὶ ἀγωνιεῖσθε. Τοῦτ' οἶδα σαφῶς· αὐτὴ γὰρ ἡ φύσις διδάσκει μὲ τῶν πραγμάτων. Ὁ γὰρ πρὸς τὸν ἀντίπαλον τὸν αὐτοῦ διαγωνισάμενος καὶ νενικηκώς, οὐχ ὡς πρότερον αὐτῷ χρῆται καὶ μετὰ ταῦτα· ἀλλὰ λύσας ἅπαν τὸ δέος, ὁ πρὸ τῆς πείρας αὐτὸν ἐθορύβει, σὺν πολλῷ τῷ θάρσει πρὸς τὸν σαφῶς ἤδη γινωσκόμενον ἐφορμᾷ. Ἄλλωστε δὲ καὶ τοὺς ἐχθροὺς εἰδότες ὡς οὐ μετὰ τῆς αὐτῆς ὁρμῆς ἥξουσιν, εἰς πεῖραν ἐλθόντες ἤδη τῆς ὑμῶν ἀνδρείας, ἀλλὰ συσταλήσονται καὶ ὑπόψονται, καὶ τὸ παθεῖν τὰ ὅμοια τοῖς προτέροις φυλάξονται· καὶ ὅπερ νῦν ὑμᾶς εἰς τόλμαν ἐμβάλλει, τοῦτ' ἐκείνους πάντως εἰς φόβον ὠθεῖ. Θαρσεῖτε τοιγαροῦν, ᾧ ἄνδρες ἐμοί, θαρσεῖτε, καὶ προθυμίας ἐμπλήσατε τὰς ψυχὰς, καὶ τοῖς ἐχθροῖς δείξατε τί μὲν οἱ πεποιθότες εἰς Χριστὸν δύνανται, τί δὲ οἱ Βελιάρ, εἴτουν Μουχοῦμετ, ἐπιγραφόμενοι βοηθόν. Οὐ γὰρ χριστιανῶν μόνον ἐκδικηταὶ καὶ ὑπέρμαχοι, ἀλλὰ καὶ αὐτοῦ Χριστοῦ γίνεσθε, τοῦ κακῶς ὑπ' ἐκείνων ἀθετουμένου. Τί οὖν, ἄνθρωποι μὲν ἴσασι τοὺς ὑπὲρ αὐτῶν ἀγωνιζομένους ἀμείβεσθαι, ὁ δὲ Χριστὸς οὐκ ὀρέξει χεῖρα τοῖς κατὰ τῶν ἐχθρῶν τῶν ἐκείνου ὁπλιζομένοις; Ἐκεῖνος ἡμῖν, ὦ ἄνδρες, ἐκεῖνός ἐστι βοηθός, ὃς κραταιὸς μόνος καὶ δυνατὸς ἐν πολέμοις, οὗ παροξύνεται μὲν κατὰ τὴν ἀστραπὴν ἡ μάχαιρα, μεθύσκεται δὲ τὰ βέλη ἐξ αἵματος τῶν ἀνθεστηκότων αὐτῷ, ὃς συντρίβει τόξα καὶ τίθησι πόλεις ὀχυρὰς εἰς χῶμα, καὶ ὀφθαλμοὺς μὲν ὑπερηφάνων ταπεινοῖ, τῶν δέ γε ἐπ' αὐτὸν ἐλπιζόντων διδάσκει μὲν τὰς χεῖρας εἰς πόλεμον, τίθησι δὲ τόξον χαλκοῦν τοὺς βραχίονας, δίδωσι δὲ αὐτοῖς ὑπερασπισμὸν σωτηρίας. Ἐπ' αὐτῷ τοιγαροῦν ὅλην τὴν ἐλπίδα θῶμεν, ἀντὶ πάντων ὅπλων τῷ ἐκείνου σταυρῷ φραξώμεθα, ᾧ καὶ πρῴην ὑμεῖς ὁπλισάμενοι τοὺς τοῦ Χαμβδᾶν κραταίους τοὺς μὲν ἔργον μαχαίρας πεποιήκατε, τοὺς δέ, κατὰ τοὺς πρόπαλαι Αἰγυπτίους, ὕδατι παρεδώκατε. Ἐκείνους ὁ μιαρὸς Χαμβδᾶν εἶχεν ἐφ' οἷς ἤλπιζεν, ἐκείνους ἠκούομεν εἶναι τὸν ὅλον αὐτοῦ βραχίονα καὶ τὸ σθένος. Οἱ δὲ τοὺς οὕτω γενναίους εὐχερῶς τροπωσάμενοι, τί πρὸς τοὺς ὑπολειφθέντας ἀχρείους καὶ μάλιστα περιδεεῖς ὄντας καὶ πεφοβημένους φανήσεσθε; Ὧν οὐδὲν ἴσως ἀπᾴδει τὸ παρὰ τοῦ θείου ῥηθὲν Ἠσαΐου ὅτι "ἔσονται οἱ ἐγκαταλελειμμένοι ὡς δορκάδιον

1 φεῦγον καὶ ὡς πρόβατον, φησί .. πλανώμενον". Οὐκ ἔχει τὴν ἰσχὺν ἐκ τῆς ἀληθείας· μὴ ταῖς τέχναις αὐτοῦ πιστεύετε καὶ τοῖς δόλοις· δεινός ἐστι, κακότεχνός ἐστι, δύναμιν οὐκ ἔχων βεβαίαν καὶ σφόδρα τὴν ὑμῶν δεδοικὼς προσβολὴν καὶ πάντα τρόπον αὐτῆς ἀπωθούμενος, πειρᾶται δόλοις καὶ φαστασίαις τὰς ὑμετέρας ψυχὰς ἐκφοβεῖν. Νῦν μὲν διαγγέλων δύναμιν αὐτῷ προσελθεῖν ἑτέραν καὶ συμμάχους ἀλλαχόθεν ἀποσταλῆναι, νῦν δὲ χρημάτων αὐτῷ πλῆθος ἑτέρωθεν ἐκπεμφθῆναι, ἄλλοτε λόγους ὑπερηφάνους διαθρυλεῖσθαι παρασκευάζει πρὸς τὴν τῶν ἀκουόντων ἔκπληξιν. Ταῦτα δὲ πάντα λίαν φοβουμένης ἔστι ψυχῆς, οὐ θαρρούσης· εἰ γὰρ ἀπὸ τῆς ἀληθείας τὸ θαρρεῖν εἶχεν, οὐκ ἂν ἐπὶ τὰς τέχνας ταύτας κατέφευγε καὶ τοὺς δόλους. Νῦν δὲ τοῦ κατὰ φύσιν δύνασθαι ἀπορῶν, πρὸς τὰς κατὰ τέχνην ἐπινοίας χωρεῖ. Οὐχ ὁρᾶτε τὸ γενναῖον τοῦτο θηρίον, τοὺς λέοντας, πῶς ἀπὸ τῆς φύσεως τὸ κρατεῖν ἔχον οὐ δόλους. οἶδεν οὐ τέχνας ἐπινοεῖ; Ἀλλὰ μικρὰ ταῦτα καὶ ἀναξία θεὶς καὶ τῇ κατὰ φύσιν ῥώμῃ πιστεύσας, ἐξ εὐθείας πρὸς τὸν ἀντίπαλον ἀγωνίζεται· ἀλώπηξ δὲ καὶ ὅσα δήπου τοιαῦτα δειλά, τῆς πρὸς ἀλήθειαν ἀποροῦντα ῥώμης, ἐπὶ τὴν τέχνην αὐτομολεῖ καὶ δόλῳ μὲν θηρεύει, δόλῳ δὲ πειρᾶται τὸ θηρευθῆναι διαφυγεῖν. Εἴθε τὴν ἐκείνου ψυχὴν δυνατὸν ἦν ἰδεῖν. Καὶ τότε ἂν κατεμάθετε πόση μὲν δειλία, πόσος δὲ φόβος ἐκείνην πολιορκεῖ, καὶ πῶς τὴν ὑμετέραν ἀκούων δύναμιν καὶ τὴν προσβολὴν ὑποπτεύων, οὐκ ἔχει τίς γένηται, καὶ ποῖ τράπηται, κἂν τὸ θαρρεῖν νῦν πλάττηται καὶ τὸ πεποιθέναι. Μὴ ταῦτα ὑμᾶς θορυβεῖτο, λαὸς ἐμός, μηδὲ ταῖς ἐκείνου προσέχετε μηχαναῖς, ἀλλ' ἐν Χριστῷ θαρροῦντες κατὰ τῶν ἐχθρῶν διανάστητε. Οἴδατε ποῖόν ἐστι καλὸν τὸ ὑπὲρ χριστιανῶν ἀγωνίσασθαι, πόσην ὁ τοῦτο πράττων ἑαυτῷ περιποιεῖται τὴν δόξαν· τοῦτο παντὸς κερδαλεώτερον, τοῦτο πάσης ἄλλης φιλοτιμίας ἐπικυδέστερον. Ὦ πόσος ἔχει μὲ τοῦτον πόθος, πόσος ἔρως διανάπτει μου τὴν ψυχὴν καὶ ὅλος ἤδη τοῦ πράγματος γίνομαι, καὶ αὐτὰς ἐκείνας ὀνειροπολῶ τὰς ἡμέρας, ἐφίεμαι μᾶλλον ἐνδῦναι θώρακα καὶ τὴν περικεφαλαίαν ἐπιθεῖναι τῇ κεφαλῇ, καὶ δόρυ διασεῖσαι τῇ δεξιᾷ καὶ σάλπιγγος ἀκοῦσαι συγκαλούσης πρὸς τὸν ἀγῶνα, ἢ διάδημα καὶ πορφύραν περιβαλέσθαι καὶ σκῆπτρον μεταχειρίσαι καὶ βασιλικῶν ἀκοῦσαι εὐφημιῶν. Ταῦτα μὲν γὰρ οἷς οἶδεν ἐκεῖνος τρόποις, καὶ τοῖς οὐκ ἀγαθοῖς πολλάκις, παρὰ Θεοῦ δίδοται· ἐκεῖνα δὲ μόνων τῶν ἀρετῆς ἐρώντων εἰσί, μόνων τῶν ἡδονῆς προτιμώντων δόξαν. Οὐ μὴν ἀλλ' οὐδ' ἄτιμον, οὐδ' ἀγέραστον ἐγὼ τὴν τῶν ἀγωνιζομένων καταλείψω σπουδήν. Οὐδὲ γὰρ μάτην τοὺς ἐμοὺς θεράποντας αὐτόθι διέπεμψα, ἀλλ' ὡς ἂν ἐμοῖς ὀφθαλμοῖς βουλόμενος αὐτοῖς χρήσασθαι, οὓς καὶ ὅρκῳ καταλήψομαι νῦν, καὶ πρὸς αὐτοὺς τρέψω τὸν λόγον. Ὀρκίζω τοιγαροῦν ὑμᾶς καὶ εἰς Θεὸν καὶ εἰς αὐτὴν τὴν ἡμετέραν κεφαλὴν καὶ ζωήν, μηδὲν προτιμῆσαι τῆς ἡμῶν ἀγάπης ἢ, κρεῖττον εἰπεῖν, τοῦ καλοῦ καὶ τῆς ἀληθείας, ἀλλὰ περὶ πάντων καταμηνῦσαι τῷ ἡμετέρῳ κράτει καθὼς ἕκαστος ἀρετῆς ἔχει καὶ προθυμίας. Μᾶλλον δὲ καὶ ἐγγράφως ἀποσημήνασθαι, ἵνα καὶ ἐνταῦθα εἰσελθόντες ἡμῖν ἀναγγείλητε, ὥστε καὶ ἡδέως αὐτοὺς ὄψεσθαι, καὶ τῶν παρ' ἡμῶν ἐπαίνων ἀξιῶσαι καὶ ἀντιλήψεων· καὶ ὅσοι μὲν τῶν στρατηγῶν εὐτελεστέρων ἄρχουσι θεμάτων εἰς μείζονα μετατεθῆναι, ὅσοι δὲ μειζόνων, δωρεαῖς ἑτέραις καὶ ἀμοιβαῖς φιλοτιμηθῆναι. Ἀλλὰ καὶ τῶν ταγματικῶν καὶ τῶν ἄλλων, οἵτινες ἂν εὐψύχως ἀγωνίσωνται, κατὰ τὸ ἔργον ἕκαστον τιμηθῆναι· καὶ τοὺς μὲν τουρμάρχας, τοὺς δὲ κλεισουράρχας, τοὺς δὲ τοποτηρητὰς γενέσθαι. Μὴ τούτων δὲ μόνον, ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων τῶν εὐτελῶν καὶ κοινῶν, ὅσοι ἂν ἀρετῆς ἐπιδείξωνται τρόπους, ἄξιον ἀπολαβεῖν τὸν μισθόν. Ἀλλὰ νῦν μὲν δι' ὑμῶν δεχομένων ἡμῶν τὴν περὶ ἑκάστου πληροφορίαν, μετ' ὀλίγον δὲ οὐθ' ὑμᾶς, οὔτε τινὰς ἄλλους μάρτυρας τῶν τοιούτων, ἀλλὰ τοὺς ἡμετέρους μόνους ὀφθαλμοὺς ἔξομεν, καὶ αὐτοὶ παρόντες, αὐτοὶ τὴν ἑκάστου βλέποντες ἀρετήν, αὐτοὶ καὶ τὰ βραβεῖα τοῖς ἀγωνιζομένοις παρέξομεν.

Ερευνητικό έργο: ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ – ΨΗΦΙΑΚΗ ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ. Χρηματοδότηση: ΚΠ Interreg ΙΙΙΑ (ETΠΑ 75%, Εθν. πόροι 25%). Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας, © 2006. Επιτρέπεται η ελεύθερη χρήση του υλικού με αναφορά στην πηγή προέλευσής του. Εργαστήριο Διαχείρισης Πολιτισμικής Κληρονομιάς, www.aegean.gr/culturaltec/chmlab.