Το μεσαιωνικό ιουδαϊκό «κράτος» στην Παλαιστίνη.

 

Σασσανίδης ιππέας

Η σύγκρουση Ελλάδας-Περσίας κατέληγε πάντα με τη τελική νίκη της Ελλάδας, αλλά αυτό δεν σήμαινε πως οι Πέρσες δεν έφταναν συχνά πολύ κοντά στην ολοκληρωτική επικράτηση. Ειδικά την εποχή του πρώιμου Βυζαντίου, υπήρχε μια κατάσταση ένοπλης  ισορροπίας για αιώνες με το βασίλειο των Σασσανιδών, όπως ονομάζονταν τότε η αναγεννημένη από την στάχτη της Περσία.

Αυτή η ισορροπία έσπασε το 613 όταν ο αυτοκράτορας Ηράκλειος ηττήθηκε στην Αντιόχεια, και οι Πέρσες προήλασαν στην Συρία και την Κιλικία, αποκόπτοντας την Παλαιστίνη και την Αίγυπτο από την αυτοκρατορία. Μια νέα ήττα του στρατηγού Νικήτα στη Δάρα έδωσε την ευκαιρία στους Πέρσες να προελάσουν στην βυζαντινή Παλαιστίνη.

Ο Πέρσης Βασιλιάς, τότε, αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τους Εβραίους, οι οποίοι εδώ και αρκετά χρόνια εξεγείρονταν σποραδικά κατά της βυζαντινής εξουσίας στην Παλαιστίνη και την Συρία. Να σημειωθεί πως από τη  εποχή της μετοικεσίας της Βαβυλώνας, οι Εβραίοι, θεώρησαν τους Πέρσες ελευθερωτές, όπως αναφέρεται και στην ίδια την Βίβλο. 

Με βάση αυτόν τον ρόλο που του απέδιδε το ιερό κείμενο, ο Χοσρόης σχημάτισε ειδικό σώμα Εβραίων στον στρατό του, υπό την διοίκηση του «αιχμαλωτάρχη» (τίτλος του ηγέτη των Εβραίων που ζούσαν στην Μεσοποταμία μετά την βίαιη μετοικεσία τους εκεί) Νεεμία Μπεν Χουσιήλ. 

Το σώμα αυτό ήταν υπό την γενική διοίκηση του Πέρση στρατηγού Σαχρβαράζ, και αριθμούσε 20.000 άνδρες. Οι Εβραίοι ήταν πεπεισμένοι πως με την τελική νίκη των Περσών θα σχημάτιζαν εκ νέου, αυτόνομο κράτος στην Ιερουσαλήμ.

Οι Εβραίοι καίγονται στα καζάνια της Κόλασης...

Το 613, λοιπόν, ο Σαχρβαράζ και ο Νεεμίας κατέλαβαν την Δαμασκό,  και την Καισάρεια (της Παλαιστίνης). Το εβραϊκό στοιχείο της περιοχής αναθάρρησε από τους αιώνες Χριστιανικής καταπίεσης, και με την υποστήριξη των Εβραιοπερσικών δυνάμεων άρχισε τους διωγμούς των Χριστιανών. Ακόμη, ένα συντεταγμένο στρατιωτικό σώμα ντόπιων Εβραίων υπό τον Βενιαμίν της Τιβεριάδας που το χρηματοδοτούσε με τον πλούτο του, ενώθηκε με το σώμα των Σαχραβάζ και Νεεμία.

Οι Χριστιανοί που διασώθηκαν κλείστηκαν στην Ιερουσαλήμ η οποία πολιορκήθηκε. Ο  Πατριάρχης Ιεροσολύμων Ζαχαρίας, βλέποντας το άνισο του αγώνα πρότεινε την ειρηνική παράδοση της πόλης για να αποφύγει την αιματοχυσία. Οι κάτοικοι έδωσαν πλούσια δώρα στον Σαχραβάζ με αντάλλαγμα την τοποθέτηση ενός μετριοπαθή Πέρση διοικητή. 

Οι Πέρσες, όμως είχαν ήδη υποσχεθεί την διοίκηση της πόλης στους Εβραίους. Ο Νεεμίας Μπεν Χουσιήλ έγινε ο νέος διοικητής της πόλης.

Αμέσως ξεκίνησε την ανέγερση του νέου Ναού του Σολομώντα και άρχισε να εγκαθιδρύει Ιουδαϊκό ιερατείο στην Ιερουσαλήμ. Οι Χριστιανοί κάτοικοι τρομοκρατήθηκαν βλέποντας πως δεν ήταν το Περσικό, αλλά ένα Ιουδαϊκό κράτος που θα τους κυβερνούσε στο εξής και εξεγέρθηκαν.

Η Περσική και εβραϊκή φρουρά εξοντώθηκαν, και η πόλη πολιορκήθηκε εκ νέου από τις Ιουδαιοπερσικές δυνάμεις, που είχαν μάλιστα ενισχυθεί από Άραβες νομάδες. Οι πολιορκημένοι δεν είχαν ελπίδα βοήθειας από την αυτοκρατορία. Ο στρατηγός Νικήτας ήταν οχυρωμένος στο Σινά περιμένοντας περσική επίθεση, ενώ ο Ηράκλειος δεν είχε ακόμα ανασυντάξει τις δυνάμεις του για την αντεπίθεση που ως γνωστόν, μερικά χρόνια αργότερα σάρωσε το Περσικό κράτος. Ακόμα, η Περσία φαίνονταν πως είχε το πάνω χέρι.

Τα τείχη της Ιερουσαλήμ ήταν ισχυρά. Μια έφοδος δεν ήταν εύκολο να επιτύχει, και οι Πέρσες άρχισαν να ανοίγουν λαγούμια για να υπονομεύσουν τα τείχη. Οι πολιορκημένοι αντέδρασαν με δικά τους λαγούμια, και οι συγκρούσεις εκεί ήταν φονικές.

Τελικά, την 21^η μέρα της πολιορκίας, το 614, τα Περσικά λαγούμια και οι πολιορκητικές μηχανές, άνοιξαν διόδους στα τείχη. (όταν έφταναν στα θεμέλια τα υποστήριζαν με ξύλα τα οποία έκαιγαν την κατάλληλη στιγμή ώστε να καταρρεύσουν τα τείχη)

Ο Ιουδαιοπερσικός στρατός ξεχύθηκε στην πόλη σκορπώντας όλεθρο. Οι Χριστιανοί έφταναν στο σημείο να αυτοκτονούν για να μην πέσουν στα χέρια των εξαγριωμένων Εβραίων. Οι Πέρσες άφησαν τους Εβραίους να βγάλουν το άχτι τους πάνω στους Χριστιανούς για τρεις μέρες.

Αναφέρονται, ίσως κάπως υπερβολικά, γύρω στους 60.000 νεκροί και 35.000 αιχμάλωτοι. Είναι σίγουρο πάντως, πως οι απώλειες ήταν τρομερές.

Ο Πατριάρχης Ζαχαρίας, μαζί με πολλούς άλλους, συνελήφθη, βασανίστηκε, και αποκάλυψε την κρυψώνα του Τίμιου Σταυρού που έγινε περσική λεία. Οι Εβραίοι άρχισαν Εθνική Εκκαθάριση σε όλη την περιοχή, πασχίζοντας να βάλουν βάσεις για το νέο τους κράτος.

Το Βυζάντιο και η Δύση συγκλονίστηκαν από τα γεγονότα αυτά  και απάντησαν με την σειρά τους με νέους διωγμούς Εβραίων, ενώ οι Πέρσες προέλαυναν πλέον στην Αίγυπτο, την οποία κατάκτησαν το 616. Ήταν η χειρότερη ώρα του Βυζαντίου.

Στο μεταξύ ο βασιλιάς Χοσρόης αποφάσισε πως είχε αφήσει αρκετά τους Εβραίους να «παίξουν» και διέταξε την απελευθέρωση των χριστιανών αιχμαλώτων. Επανέφερε στη θέση τους δε, όλους τους χριστιανούς αξιωματούχους και διέταξε την απομάκρυνση του Εβραϊκού στρατού από την Ιερουσαλήμ.

Οι Χριστιανοί τους επιτέθηκαν αμέσως και σκότωσαν μάλιστα και τον ηγέτη τους, τον Νεεμία. Οι Εβραίοι  είπαν πως την δολοφονία οργάνωσαν οι Πέρσες.

Ο Χοσρόης δεν καθυστέρησε τότε... Απομάκρυνε τους πολλούς Εβραίους από την Παλαιστίνη και πούλησε σκλάβο τον ίδιο τον αδελφό του Νεεμία, τον Σαλούμ.

Αργότερα, διόρισε κυβερνήτη της Ιερουσαλήμ τον χριστιανό ιερέα Μόδεστο και απαγόρευσε στους Εβραίους να ζυγώνουν την Ιερουσαλήμ σε ακτίνα πέντε χιλιομέτρων.

Το Βυζάντιο θα ήθελε άλλη μια δεκαετία για να οργανώσει την αντεπίθεσή του. Το Εβραϊκό μεσαιωνικό κράτος της Παλαιστίνης είχε όμως χαθεί πολύ νωρίτερα, και αναρωτιόμαστε αν η φευγαλέα του εμφάνιση ήταν αυτή που γαλβάνισε τους Βυζαντινούς ώστε να αντεπιτεθούν... 

Από την άλλη, αυτή η σύντομη αναλαμπή της εβραϊκής δόξας έδωσε φρούδες ελπίδες στους Εβραίους της διασποράς... Για καλό ή για κακό...

Δημήτρης Σκουρτέλης

Βιβλιογραφία:

Βίβλος

Ευάγγελου Καράτση

«Ο Ηράκλειος και η εξέγερση των Ιουδαίων»

Δες και εδώ:

ΟΙ ΧΑΖΑΡΟΙ -ΤΟ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ ΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ