Στρατιωτική ορολογία στην Ιστορία του Νικήτα Χωνιάτη

Ο Νικήτας Χωνιάτης ή Ακομινάτος (περ. 1155 - περ. 1216) ήταν αξιωματούχος του βυζαντινού κράτους και ιστορικός, όπως ο αδελφός του Μιχαήλ Χωνιάτης (Ακομινάτος) Γεννήθηκαν στις Χωνές (Κολοσσές) της Φρυγίας, και σπούδασαν στην Κωνσταντινούπολη. Είναι ο σημαντικότερος βυζαντινός ιστορικός του 12ου αιώνα, αυτόπτης μάρτυρας της άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους το 1204. Το κυριότερο έργο του είναι η Χρονική Διήγησις (Ιστορία Κωνσταντινουπόλεως), που καλύπτει γεγονότα από το 1118 έως το 1207.

Πηγή:

Πόλεμος Ετοιμάζω π., ανακηρύσσω π., επάγω π. εμφύλιος π.
Πολέμου νόμω. Πολέμιος (εχθρός) έργα πολέμια Πολεμιστήριος, πολεμικός, τα πολέμια τα τακτικά (τα σχετικά με τον πόλεμο) ο τακτικός

Στρατεία, εκστρατεία, εκδημεία

Μάχη, διαμάχη, συμπλοκή εις χείρας, κατά χείρα, διαπληκτίζομαι, αντεπέξειμι, αντεξάγω, αντεμβολή, αλλαλαγή, ενυάλιος (πολεμική κραυγή ή ύμνος ή σάλπισμα)

Στράτευμα, οικείον σ., εμφύλιον σ., ένδαπον σ. Ρωμαϊκόν σ.  Ιππικόν, πεζικόν, πάγχαλκον.

Στρατεύματα ξένα, πολέμια σ., ενάντια σ., ξενικά σ. Λατινικά σ., Περσικά σ., Σκυθικά σ.

Ενάντιος, πολέμιος στίφος (επί εχθρών)

Επί ξένων μισθοφόρων: Ξενολογώ, ξενολογικόν, ξενολογία, ξενολόγησις, μισθός, μισθοφορικόν, μίσθωμα

Στρατιά, στρατός, οπλιτικόν, στρατολόγημα (ως συνώνυμο του στρατός, επί Ενετικού αποσπάσματος)

Στρατόπεδον, παρεμβολή, σταθμός

Τάξις. Πεζικαί τάξεις, έξω τάξεως, τάγμα, τάγματα, σύνταγμα (μόνο στον Ενικό)

Φάλαγξ, δύναμις (με την έννοια στρατιωτικού σώματος) , σύνταξις, συντάσσω, συνασπισμός,ομαιχμία, πυργηδόν (σφιχτή παράταξη) παρατάσσομαι, αντιτάσσω, εκτάσσω, έκταξις

Λόχος (συχνά με την έννοια της ενέδρας) 

Ισχύς, χειρ (με την έννοια ένοπλης δύναμης)

Μοίρα (τμήμα), ίλη και «ιλαδόν» Σπείρα (Κοόρτη)

στίχες, ρούτα (γραμμές)

Κέρας, ουρά, ουραγία, ουραγός (επί παρατάξεως) οπισθοφύλαξ

Σκευοφόρα, σκευαγώγημα, αποσκευή

Στρατολογώ, συναθροίζω. Νεοσύλλεκτος

Ανήρ. Πολεμιστής

Αγαθοί , δραστήριοι, γενναίοι, μάχιμοι, μαχητής, αρεϊκοί αρειμάνιος (του Άρη) πολεμόκλωνος, πολεμοχαρής, ανειρήνευτος –απόλεμος απόμαχος

Καλοί στρατιώτες, συστρατιώτης, στρατιωτικός, στρατιωτικόν

Οπλίτης, οπλομάχος, οπλιτεύω, πρόμαχος, πεζός, πεζικός

ίππος και ιππάς (η, με την έννοια αποσπάσματος) ιππικός, ιππεύς, ιππότης,ιππαστής, ιπποκορυστής, ιπποτοξότης, αναβάτης, εύιππος, εύοπλος, ιππομαχία.

Τοξότης, τζαγκροτοξότης (με αρμπαλέτα) αιχμητής, πελεκυφόρος.

Ναυτικό:

Στόλος, πλευστικός, στολαρχία, ναυμαχία, ναυμαχικός, ναυμαχική στρατιά.

Επιλογή: Δημήτρης Σκουρτέλης

Λέοντος Σοφού Περί του κατά Σαρακηνών πολέμου

 Λέοντος Σοφού

“Τακτικά”

Περί του κατά Σαρακηνών πολέμου

(Εκτεταμένα αποσπάσματα)

Μεταφορά στην Νεοελληνική: Δημήτρης Σκουρτέλης

Οι Σαρακηνοί λοιπόν, είναι Άραβες το γένος, που παλιά κατοικούσαν στην είσοδο της Ευδαίμονος Αραβίας. Με τον χρόνο, διείσδυσαν στην Συρία και την Παλαιστίνη, αρχικά σαν μετανάστες. ¹ Όταν έγινε αρχηγός της δεισιδαιμονίας τους ο Μουχαμέτ, πήραν αυτές τις περιοχές με τα όπλα, αλλά και την Μεσοποταμία και την Αίγυπτο, και όσες άλλες χώρες είχαν κατορθώσει να αποσπάσουν από τους Πέρσες οι Ρωμιοί.

Όσο και να νομίζουν πως είναι ευσεβείς, μόνοι τους φανερώνουν πως αυτό που θεωρούν ευσέβεια είναι βλασφημία, γιατί δεν παραδέχονται να λέμε πως ο αληθινός Θεός και Σωτήρας του Κόσμου Ιησούς Χριστός είναι Θεός. Υποθέτουν ακόμη πως ο Θεός είναι υπεύθυνος για όλα τα κακά που συμβαίνουν. Λένε πως ο Θεός χαίρεται όταν κάνουν πόλεμο, ποιος; ο Θεός που διαλύει τα έθνη που αποζητούν τον πόλεμο... ²

Κρατούν αυστηρά τους νόμους τους, λιπαίνοντας το σώμα και ατιμάζοντας την ψυχή. Αυτή την ασέβεια θα την αντιμετωπίσουμε με την δική μας ευσέβεια και θα τους αντισταθούμε κρατώντας τους θεσμούς μας απαραβίαστους.

Αντί για κάρα και μουλάρια ή γαϊδούρια, για υποζύγια έχουν καμήλες. Έχουν συνηθίσει τα άλογά τους στον χτύπο των κυμβάλων και των τυμπάνων που έχουν στην παράταξή τους και κάνουν έτσι τα άλογα των εχθρών τους να τρέπονται σε φυγή. Αλλά και η θέα των καμήλων φοβίζει και ανησυχεί τα άλογα που δεν είναι συνηθισμένα και δεν τα αφήνει να προχωρήσουν.

Πολλές φορές χρησιμοποιούν αυτές τις αποσκευές και τα υποζύγια για να δημιουργούν εντύπωση μεγάλου πλήθους, βάζοντάς τα στη μέση της παράταξης με πολλά φλάμπουρα (φλάμουλα) από πάνω τους ώστε να νομίζεις πως είναι στρατιώτες.

Είναι αψίκοροι γιατί σε θερμό κλίμα κατοικούν. Για πεζικό, λέγεται, χρησιμοποιούν μαύρους, χωρίς θωράκιση, παραταγμένους μπροστά από το ιππικό, σαν ένα είδος ψιλών (ελαφρύ πεζικό) Όσο αυτοί κρατούν τόξα και ρίχνουν, φαίνονται ακαταμάχητοι σε όποιον επιτίθεται.

Το πεζικό τους ή το μεταφέρουν διπλοκάβαλα με το ιππικό, αν εκστρατεύουν κοντά στη χώρα τους, ή με δικά του άλογα. Ο οπλισμός του ιππικού είναι τόξα, σπαθιά, κοντάρια, ασπίδες και τσεκούρια. Είναι και θωρακισμένοι. Πάει να πει έχουν κλιβάνια (θώρακες) κασσίδες (κράνη) και χειρόψελλα, και ποδόψελλα, και οτιδήποτε άλλο υπάρχει, σύμφωνα με το Ρωμαίικο σύστημα. ³ Τις ζώνες, τα χαλινάρια και τα σπαθιά τους, αρέσκονται να διακοσμούν με ασήμι.

Δεν σπάνε την παράταξή τους ούτε όταν καταδιώκονται ούτε όταν καταδιώκουν. Αν τύχει και διαλυθούν, δεν μπορούν αυτόβουλα να ανασυνταχθούν και το σκάνε για να σωθούν.

Γίνονται θρασείς όταν βλέπουν πως νικάνε, αλλά δειλιάζουν όταν βλέπουν πως χάνουν. Επειδή πιστεύουν πως όλα, ακόμα και τα κακά, έρχονται από τον Θεό, αν τους συμβεί κάτι αντίξοο, μια που το έχει -λένε- ορίσει ο Θεός, δεν αντιστέκονται αλλά τα παρατάνε μόλις χτυπηθούν.

Είναι και υπναράδες, και γι αυτό φοβούνται τον νυχτοπόλεμο και τα στρατηγήματα που γίνονται σε αυτόν, ειδικά όταν βρίσκονται σε εχθρική χώρα. Γι αυτό, τη νύχτα, ή καταφεύγουν σε οχυρό μέρος ή περιφράσσουν καλά το στρατόπεδό τους, για να μην φοβώνται τις νυχτερινές επιθέσεις.

Σχηματίζουν παραλληλόγραμμη επιμήκη παράταξη, για να είναι πιο ασφαλής και να μην διαλύεται εύκολα. Την ίδια παράταξη έχουν και στη μάχη και στην πορεία. Ως επί το πλείστον μας μιμούνται και στα άλλα σχήματα παρατάξεων, παίρνοντας μαθήματα από όσα έπαθαν από εμάς.

Σταθεροί και ενεργοί παραμένουν στην παράταξη, είτε τους χτυπάνε με ορμή οι εχθροί είτε προσποιούνται αναβολή. Σταθερά και μακρόθυμα υπομένουν τις βολές όσο σκληρές και να είναι, και μόλις δουν πως οι εχθροί χάνουν την ορμή τους, τότε σηκώνονται και πολεμάνε γερά.
Αυτό δεν το κάνουν μόνο στην ξηρά, αλλά και στις ναυμαχίες που γίνονται χέρι με χέρι από τα πλοία. Κάνουν σύσκουτο (τείχος ασπίδων) και αντέχουν μέχρι να εξαντληθούν όσοι τους ρίχνουν, και μετά σηκώνονται απότομα και αρχίζουν μάχη σώμα προς σώμα. Γι αυτό πρέπει να αντιμετωπίζονται με εξυπνάδα.

Μάθαμε, από τις αναφορές των στρατηγών μας και από όσα αναφέρθηκαν στους προηγούμενους βασιλιάδες, και από όσα ακούσαμε από τον δικό μας θειότατο πατέρα, που εκστράτευσε πολλές φορές εναντίον τους, πως χρησιμοποιούν έξυπνα τις πολεμικές μεθόδους κάθε λαού αν τις κρίνουν κατάλληλες.

Δεν αντέχει όμως αυτό το έθνος τα κρύα, τον χειμώνα και τις βροχές. Έτσι σε αυτόν καιρό συμφέρει να τους πολεμάμε παρά στην καλοκαιρία. Άλλωστε και τα τόξα τους αχρηστεύονται από την υγρασία, και το σώμα τους ατονεί από το κρύο. Είναι πολλές οι φορές που όταν έκαναν επιδρομές, τους έπιασε τέτοιος καιρός, και τότε τους εξόντωσαν οι Ρωμιοί.

Απολαμβάνοντας λοιπόν την καλοκαιρία και την ζεστή εποχή, τότε μαζεύονται, ειδικά το καλοκαίρι, και ενώνονται με τους ντόπιους της Ταρσού και των Αδάνων και των άλλων πόλεων της Κιλικίας και κάνουν επιδρομές στους Ρωμιούς.

Τότε να τους χτυπάμε, και ειδικά τον χειμώνα, όταν βγαίνουν για λεηλασία. Αυτό θα γίνει όταν ο στρατός μας παραμένει κάπου κρυμμένος, και μόλις αντιληφθεί τη έξοδό τους, τους χτυπήσει. Έτσι εξοντώνονται, και όχι όταν είναι όλοι μαζί παραταγμένοι και έτοιμοι για μάχη.

Πολλές φορές είπαμε πως είναι σφάλμα να ριψοκινδυνεύουμε ανοιχτή μάχη, ακόμα και όταν νομίζουμε πως είμαστε πολύ περισσότεροι από τους αντιπάλους. Τι φέρνει η τύχη, κανείς δεν ξέρει. (το γαρ της τύχης αόρατον) ⁴

Οι Σαρακηνοί μαζεύονται όχι με επιστράτευση, αλλά με δικιά τους πρωτοβουλία, οικογενειακώς (“πανοικεί”, σαν φυλές;) οι μέν πλούσιοι για να πεθάνουν για την δόξα της πατρίδας, οι δε φτωχοί για να πάρουν λάφυρα. Και όπλα τους δίνουν οι ομόφυλοι, άντρες και γυναίκες, και χρήματα δίνουν για εξοπλισμό των στρατιωτών όσοι δεν μπορούν να πολεμήσουν λόγω ασθενείας. Αυτά, τα κάνουν οι Σαρακηνοί, που τους λέμε βάρβαρους και άπιστους...

Οι Ρωμιοί λοιπόν, όχι μόνο ετούτα πρέπει να κάνουν, αλλά και να είναι γενναίοι και πρόθυμοι, και να πολεμάνε στο πλευρό όσων εκστρατεύουν εναντίον όσων βλασφημούν τον Βασιλέα των πάντων Χριστό, τον Θεό μας. Όλοι πρέπει να ενισχύουν όσους πολεμούν γι Αυτόν εναντίον των Εθνών, και με όπλα, και με δωρεές, και με προπεμπτικές ευχές, αλλά και κάτι παραπάνω να κάνουν. Να φροντίζουν τις ανάγκες των σπιτιών όσων πολεμάνε με ανδρεία και προθυμία, και αν κάτι λείπει στον στρατό, είτε άλογα, είτε εφόδια, είτε πανοπλίες, να τα προσφέρουν με κοινή συμμετοχή και οργάνωση. ⁵

Αν γίνουν αυτά, και επειδή ο στρατός μας είναι πολλαπλάσιος, και αν έχει εξοπλιστεί καλά όπως είπαμε, και μάλιστα όταν οι επίλεκτοι, οι γενναιότεροι και ανδρείοι δεν στερούνται από τα απαραίτητα, ⁶ σύν Θεώ εύκολα θα παίρνει τη νίκη από τους Σαρακηνούς.

Με τον οπλισμό, με τα πολλά βέλη και τόξα μάλιστα, ⁷ και με τους αριθμούς μας, και με την ανδρεία μας, και με τα κατάλληλα στρατηγήματα και τεχνάσματα, μια που είμαστε Ρωμιοί που πολεμάμε βαρβάρους, και έχουμε και την συμμαχία του Θεού, εύκολα θα τους νικήσουμε.

.......

Πρέπει, όποτε κάνουν καταδρομή για να ληστέψουν, να τους στριμώχνουμε στα στενά περάσματα του όρους Ταύρου και μάλιστα όταν επιστρέφουν κατάκοποι, και πιθανά κουβαλάνε μαζί τους λεία ή ζώα που έκλεψαν. Πρέπει να ανεβαίνουν σε υψώματα οι τοξότες και οι σφενδονιστές και να τους ρίχνουν, να τους χτυπάει και το ιππικό, αν χρειαστεί, και να στήνονται και ενέδρες, και άλλα στρατηγήματα, ή να κυλιώνται βράχοι από τους γκρεμούς, ή να φράζεται ο δρόμος με κορμούς δέντρων, και τέλος πάντων, οτιδήποτε άλλο κατάλληλο σκεφτεί ο στρατηγός κατά την περίσταση.

Δεν λύνουν την παράταξή τους ακόμα κι αν κάποιος τους επιτεθεί δυο και τρεις φορές, μέχρι να πάρουν θάρρος και να να ριχτούν σε καταδίωξη των εχθρών, η να δειλιάσουν και να το σκάσουν. Γι αυτό πρέπει η επίθεση εναντίον τους να υποστηρίζεται με τοξοβολία. Να ρίχνουν και οι πίσω γραμμές (σε καμπύλη τροχιά, ψηλοκρεμαστά) και οι μπροστινές (σε ευθεία) Με αυτόν τον τρόπο, θα τοξεύονται τα άλογά τους -που τα λένε φαρία- και οι μαύροι, ή οι άλλοι τοξότες τους, που είναι αθωράκιστοι. Έτσι, για δυο λόγους θα υποχωρήσουν, για να σώσουν τά άλογά τους που τα έχουν ακριβά και τα αποκτούν δύσκολα, αλλά και γιατί σώζοντας τα άλογα, σώζουν και τον εαυτό τους...

Γιατί αν εξολοθρεύονται τα άλογά τους με βέλη, και μάλιστα δηλητηριασμένα, χάνονται και οι καβαλάρηδες, ή αν καταλάβουν πως υπάρχει δηλητήριο, θα φύγουν πριν καν δεχτούν βολή.

Οι περισσότεροι Σαρακηνοί δεν πολεμάνε τόσο πολύ για δόξα και για όνομα, αλλά για το κέρδος. Δεν ξέρουν από καλλιέργειες, ώστε να τρέφονται οι φτωχοί, αλλά από μικροί μαθαίνουν να ζουν με το σπαθί τους. Έτσι, ακόμα και μια μόνη νίκη εναντίον τους, θα γλυτώσει τους Ρωμιούς από πολλές συμφορές, γατί οι άλλοι θα βλέπουν πως όσοι εκστράτευσαν δεν γύρισαν, αλλά τους πενθούν οι δικοί τους.

Οι Σαρακηνοί της Κιλικίας εκπαιδεύουν το πεζικό τους και στον πόλεμο της στεριάς, στα περάσματα του Ταύρου, και της θάλασσας, με τα πλοία τους που τα λένε “κουμβάρια”. Όταν δεν εκστρατεύουν δια ξηράς, βγαίνουν στην θάλασσα, και καταληστεύουν τα παράκτια μέρη. Καμιά φορά και από τη θάλασσα και από την στεριά εκστρατεύουν κατά των Ρωμιών.

Γι αυτό στρατηγέ, πρέπει να πληροφορείσαι με καλούς κατασκόπους τι συμβαίνει, και όταν εκστρατεύουν δια θαλάσσης εσύ να χτυπάς κατά το δυνατόν την περιοχή τους δια ξηράς. Όταν δε εκστρατεύουν δια ξηράς, να στέλνεις μήνυμα στον στρατηγό (του Θέματος) του πλωίμου των Κιβυραιωτών και με τους δρόμωνές του να πέφτεις πάνω στα παραθαλάσσια των Αδάνων και της Ταρσού. Γιατί δεν έχουν τόσο πολύ στρατό που να επανδρώνουν και το στεριανό και το θαλασσινό μέτωπο.

Και η επιτομή της καταστροφής τους είναι αν με αρκετό στόλο και στρατό ξηράς περνώντας τον Ταύρο, με όσους συστρατηγούς χρειάζεται, τους επιτεθείς και τους ερημώσεις την χώρα, αυτών των ληστών, όπως είχε διατάξει παλιά, με θεϊκή έμπνευση, ο πατέρας μας και αυτοκράτωρ Ρωμαίων.

.....

Επειδή τα Ρωμέικα άλογα είναι ασυνήθιστα στις καμήλες και περισσότερο στα τύμπανα, τσινάνε και το σκάνε, και πολλές φορές οι Ρωμιοί τρέπονται σε φυγή εξ αιτίας τους, πρέπει να συνηθίζουν τα στρατιωτικά άλογα, και περισσότερο αυτά της πρώτης γραμμής και των διοικητών, στον ήχο των κυμβάλων και των τυμπάνων, και στην συνύπαρξη με καμήλες, ώστε να μην παραξενεύονται όταν τις βλέπουν.

Κι άλλα να κάνεις, στρατηγέ, όσα μπορέσει κανείς να σκεφτεί, βασισμένος στη μελέτη όσων γράφονται εδώ...

1 Στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγουν οι σύγχρονοι ιστορικοί. Η ευκολία των αρχικών Αραβικών κατακτήσεων εξηγείται από τον ήδη υπάρχοντα πληθυσμό τους σε αυτές τις περιοχές.

2 Ο μόνος πόλεμος που θεωρείται δικαιολογημένος στο Βυζάντιο είναι ο αμυντικός, ο λεγόμενος “Δίκαιος Πόλεμος”, μια φράση που έχει επιζήσει αυτούσια στα Ακριτικά Τραγούδια.

3 Η ομοιότητα τεχνολογίας και εξοπλισμού Βυζαντινών και Σαρακηνών θεωρείται δεδομένη

4 Πρόκειται για βασική αρχή της στρατηγικής των Βυζαντινών. Έτσι, οι δυτικοί ιστορικοί των περασμένων αιώνων τους χαρακτήρισαν “δειλούς”, αλλά η εξέλιξη της Στρατηγικής στην ίδια την Δύση, σήμερα, τους έχει δικαιώσει.

5 Σαφής υπαινιγμός για την αδιαφορία πολλών για την άμυνα του κράτους, και μάλιστα σε σύγκριση με τον πατριωτισμό των Σαρακηνών.

6 Σωστά υπογραμμίζεται η καταλυτική σημασία του σωστού εξοπλισμού και εφοδιασμού του στρατού, πλάι στην γενναιότητα και την προθυμία του.

7 Ο Λέων υπογραμμίζει την μεγάλη αξία των τοξοτών. Αυτό, αν και δική του ιδέα και εμμονή (Κάθε άνδρας πρέπει να έχει τόξο, γράφει αλλού) δεν εφαρμόστηκε στο Βυζάντιο. Την ιδέα πήραν οι Άγγλοι βασιλείς, καθιερώνοντας ειδικό σώμα τοξοτών, ανθρώπων του λαού και όχι ευγενών, με το οποίο κατόρθωσαν να νικήσουν τους Γάλλους ιππότες πολλές φορές κατά τον Εκατονταετή πόλεμο.

Δες και εδώ

Η "Παραδρομή" Ο τρόπος που πολέμαγαν οι Ακρίτες 

Ο Νικηφόρος Φωκάς (912-969) κηρύσσει τον πόλεμο στους Βούλγαρους

(Λέων ο Διάκονος, Βιβλ.4, πργρ.5)

Μεταφορά στην Νεοελληνική Δημήτρης Σκουρτέλης

«…ταις των ίππων αμίλλαις και τοις λοιποίς θεωρίοις ήστο τον Δήμον ευφραίνων, φιλοθεάμονες γαρ των άλλων ανθρώπων Βυζάντιοι…»

…με αυτά ασχολείτο (ο Νικηφόρος Φωκάς) όταν του παρουσιάστηκαν πρεσβευτές από τη Βουλγαρία ζητώντας τον συνηθισμένο φόρο υποτέλειας στον αρχηγό τους, γι αυτό άλλωστε και τους έστειλε. Τότε (ο Φωκάς) γεμάτος θυμό, ενώ συνήθως δεν κυριεύονταν από οργή γιατί είχε δυνατό χαρακτήρα, και ξαναμμένος πάνω από το κανονικό, έβγαλε φωνή ασυνήθιστη:

«Συμφορές βρήκαν τους Ρωμιούς ξαφνικά! Την ώρα που διαλύουμε οποιονδήποτε μας αντιστέκεται με τα όπλα, να πρέπει να πληρώσουμε φόρους σα να είμαστε σκλάβοι, σε ένα έθνος Σκυθών, βρωμερό και πάμπτωχο» 

Γυρνάει προς τον πατέρα του, τον Βάρδα, που ήταν δίπλα του γιατί είχε αναγορευθεί σε Καίσαρα και τον ρώτησε: 

«εμένα με γέννησες δούλο δηλαδή, να πληρώνω τι είδους άραγε φόρους, που ζητάει από τους Ρωμιούς ένα έθνος πάμπτωχο και βρωμιάρικο;»

Προστάζει λοιπόν να ρίξουν ένα γερό μαστίγωμα στους πρέσβεις μέχρι που να μην αντέχουν άλλο και μετά τους είπε:

«Αντε από δω, και να πείτε στον άρχοντά σας, που τρώει πετσιά και τομάρια (τω σκυτοτρώκτη και διφθερία υμών άρχοντι) πως ο δυνατός και μεγάλος βασιλιάς των Ρωμιών θα έρθει μόνος του στην χώρα σου για να σου πληρώσει καταλεπτώς τους φόρους, και να μάθεις, εσύ που γεννήθηκες δούλος, και οι γονείς σου γεννήθηκαν δούλοι (τρίδουλος ων εκ προγόνων) να αναγνωρίζεις σαν άρχοντές σου τους ηγεμόνες των Ρωμιών, και όχι να τους ζητάς φόρους σα να ήταν αιχμάλωτοι προς εξαγορά»

Αυτά είπε, και τους έστειλε στην χώρα τους, ενώ συγκάλεσε τα τμήματα του στρατού που ήταν ετοιμοπόλεμα και βάδισε κατά των Βουλγάρων, και όσα φρούρια είχαν στα σύνορα, τα πήρε με έφοδο…»

Σχόλιο Δ. Σκουρτέλη

Μακάρι βέβαια να ήταν έτσι. Οι Βούλγαροι φανερώθηκαν ισάξιος αντίπαλος του Βυζαντίου και ο πόλεμος μεταξύ των δύο αυτών κρατών ήταν ο πιο μακρόχρονος σε όλο τον Μεσαίωνα. Κράτησε πάνω από τρεις αιώνες, και στοίχισε την ζωή ακόμα και ενός αυτοκράτορα, του Νικηφόρου Α΄ (811). 

Η Βουλγαρία δεν είχε τότε τις σημερινές διαστάσεις της. Την εποχή της ακμής της απλώνονταν από θάλασσα σε θάλασσα, από την Ουκρανία ως τη Αδριατική… Από πλευράς οργάνωσης δε, είχε απομιμηθεί τέλεια το Βυζαντινό σύστημα.

Όσο για τον επικείμενο πόλεμο του Νικηφόρου Φωκά,  και μακρύς και δύσκολος ήταν. 

Για να νικήσει δε τους Βούλγαρους, συμμάχησε με τους Ρώσους, οι οποίοι μετά στράφηκαν εναντίον μας…

Στόχος μας δεν είναι η εξιστόρηση τούτου του πολέμου, αλλά μια ματιά στην ψυχολογία και τον τρόπο σκέψης τόσο του Νικηφόρου, όσο και των Βυζαντινών απέναντι σε αυτές τις καταστάσεις… 

Μια μικρή, ξεθωριασμένη φωτογραφία του δοκιμασμένου αυτού πολεμιστή ,ενός ακρίτα «εκ προγόνων», που δεν κάθονταν στον θρόνο της Βασιλεύουσας… Τον ίππευε!

Σκανδιναβοί στο Βυζάντιο. Η μετάδοση του ελληνικού πολιτισμού στο Βορρά.

Ποιός μετέδωσε τις ελληνικές λέξεις που υπάρχουν στις βόρειες γλώσσες; 

Ο… Ηρακλής και οι Αργοναύτες; 

Όχι. Το έκανε το Βυζάντιο, ο φάρος του Ελληνικού πολιτισμού.

Απόσπασμα από το κλασικό πλέον βιβλίο του Κυριάκου Σιμόπουλου «Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα»  τομ. Α΄,   σελ. 208-209

«Τα ταξίδια των Σκανδιναβών στο Βυζάντιο κατά την περίοδο των Σταυροφοριών είχαν σημαντικές επιπτώσεις στον δημόσιο κ ιδιωτικό βίο των λαών του Βορρά , στις δυναστείες και στην εκκλησία, στην κοινωνική δομή, στα ήθη και τα έθιμα, στην πνευματική και καλλιτεχνική ζωή και στην οικονομία.

Οι απόγονοι των κουρσάρων Σταυροφόρων άρχισαν να ταξιδεύουν στη Μεσόγειο και να ανταλλάσσουν τα φορτία ψαριών και πρώτων υλών του Βορρά με σπάνια προϊόντα, με ελληνικά κρασιά και καρπούς της Ισπανίας και της Β. Αφρικής.

Η βιοτεχνία αντιγράφει τα βυζαντινά προϊόντα των εκκλησιαστικών χρυσοχοείων και τα λεπτουργήματα των διακοσμήσεων των ναών.

Τα στολίδια των γυναικών της Νορβηγίας, κορώνες, βραχιόλια, ζώνες είναι αντίγραφα της βυζαντινής μόδας. Από το Βυζάντιο, άλλωστε, ήρθε στο Βορρά ο όγκος του χρυσού που επέτρεψε την ανάπτυξη της βιοτεχνίας κοσμημάτων. Τα σκανδιναβικά νομίσματα είναι απομιμήσεις των Βυζαντινών.

Ακόμα και η ναυπηγική έχει επηρεασθεί.  Τα παλιά σκανδιναβικά καράβια χάνουν σιγά σιγά την φόρμα τους και γίνονται δρόμωνες. 

Η πολεμική βιοτεχνία –κατασκευή όπλων και πολιορκητικών μηχανών- ακόμη και τα κάστρα και τα κάθε λογής οχυρωματικά έργα είναι αντίγραφα της βυζαντινής τεχνικής.

 Η βυζαντινή επιστήμη (ιατρική, μαθηματικά) μεταναστεύουν στο Βορρά μαζί με τους Σταυροφόρους και τους Βαράγγους.

Αλλά και η ελληνική γλώσσα έχει επηρεάσει τις σκανδιναβικές διαλέκτους. Πολλές λέξεις της εποχής των Σταυροφοριών έχουν μεταφυτευθεί στον Βορρά. Το Βυζάντιο ακτινοβολούσε στις σκανδιναβικές χώρες και δεν ήταν σπάνιο φαινόμενο οι ελληνικές σπουδές. Τα νορβηγικά χρονικά βεβαιώνουν ότι ο βασιλιάς Σίγκουρντ μιλούσε, και οι σύντροφοι του εννοούσαν τα ελληνικά.

Το Βυζαντινό «μηδ’ έβη» έχει ενσωματωθεί στη Σάγκα των Ορκάδων χωρίς να μεταφρασθεί. Κι αυτό σημαίνει ότι οι Σκανδιναβοί μιλούσαν μια παραφθαρμένη Ελληνική που τους επέτρεπε να συνεννοούνται απ’ ευθείας με τους Βυζαντινούς.

Αυτό άλλωστε εξηγεί το πλήθος των ελληνικής καταγωγής λέξεων που παρατηρείται στις βόρειες γλώσσες. Πολλά βιβλία, δημοφιλή στους έλληνες της εποχής των Σταυροφοριών όπως ο Κτησίας, ήταν πολύ γνωστά στο Βορρά. Αλλά και αρκετοί μύθοι, παραδόσεις και ιστορίες της Σκανδιναβίας έχουν ελληνική πηγή.»

Το λιοντάρι του Πειραιά. Απάνω του υπάρχει επιγραφή
στα Ρουνικά, το αλφάβητο των Βίκινγκ
αδιάψευστος μάρτυρας της παρουσίας τους εκεί.

Επιγραφή στα Ρουνικά από το Άπλαντ της Σουηδίας.
Μνημονεύει Βίκινγκ που έζησαν και πέθαναν
"Στην Ελλάδα"

Περισσότερα για ανάλογες επιγραφές στις Βόρειες χώρες,
εδώ: Greece runestones

Φυσικά επιφυλασσόμεθα να μιλήσουμε και για το "πρώτο κύμα" Σκανδιναβών -αν και μεταξύ τους υπήρχαν και πολλοί Ρώσοι και Άγγλοι, τους Βάραγγους

Ο Περικλής Γιαννόπουλος για το Βυζάντιο.

Εισαγωγή του Δημήτρη Σκουρτέλη.

Η κεφαλή της Γοργώς, "στοιχειωμένη"
στα βάθη της 'Κινστέρνας΄(δεξαμενής) της
Κωνσταντινούπολης, με αποτρεπτικό ρόλο

Ο Περικλής Γιαννόπουλος δεν ήταν Χριστιανός. Θεωρούσε τον εαυτό του ακραιφνή Έλληνα και μόνο. Ο Ελληνισμός ήταν η μοναδική “θρησκεία” που αναγνώριζε. Καθόλου δεν απέφευγε αιχμές κατά της Εκκλησίας.

Σαν Έλληνας, όμως, ο Γιαννόπουλος σέβονταν απεριόριστα το Βυζάντιο. Όπως θα διαπιστώσουμε από τα αποσπάσματα των κειμένων του που ακολουθούν, θεωρούσε την Ορθόδοξη Ανατολική Αυτοκρατορία σαν μια νέα, σφριγηλή αναγέννηση και εκδήλωση του Ελληνισμού, και τον Χριστιανισμό σαν μέσον που χρησιμοποίησαν οι Έλληνες για να στηρίξουν τη νέα, μεσαιωνική κοσμοκρατορία τους και να διαδώσουν τον πολιτισμό τους!

“Ἡ ἵδρυσις τοῦ Χριστιανικοῦ μας Κράτους εἶνε ὄχι μόνον Πραγμάτωσις καὶ Κορύφωσις τοῦ φυσικοῦ Ἀλεξανδρινοῦ Ἔργου, ἀλλὰ καὶ ἡ βροντώδης Ἀπόδειξις δι᾿ αὐτῆς ταύτης τῆς Νέας Θρησκείας, δι᾿ ἀνεξαιρέτως ὅλων της τῶν ἐκδηλώσεων, τῆς ἐντελοῦς ΓΝΗΣΙΟΤΗΤΟΣ καὶ ΕΛΛΗΝΟΣ καὶ ΕΛΛ. ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ.”, γράφει.

Η ιστορική συνέχεια μιας Φυλής είναι ίσως το μόνο αυταπόδεικτο αξίωμα που μπορεί να ισχύσει στην Ιστορική Επιστήμη, και ο Γιαννόπουλος το κατέχει, ενώ οι αυτοαποκαλούμενοι “συνεχιστές” του το αγνοούν. 

Σε αντίθεση με τους σημερινούς “ομοϊδεάτες” του, δεν δηλώνει ηλιθίως πως “επειδή είμαι Έλληνας δεν μπορεί να είμαι Χριστιανός” , αντίθετα μάλιστα δηλώνει: “Ὁ Ἑλληνισμὸς δὲν ἔχει νὰ πολεμήσῃ τὴν Ἐκκλησίαν του” και “Κανεὶς δὲν ἔχει οὔτε πρέπει νὰ πολεμήσῃ τὴν Ἑλλ. Ἐκκλησίαν, περιοριζομένην ἀκριβῶς εἰς τὴν δουλειά της, οὔτε νὰ τὴν ἀνησυχήσῃ. Τοὐναντίον μάλιστα τὸ Ὀρθόδοξον Ἑλλ. Πνεῦμα, ἔχει καὶ πρέπει νὰ πολεμήσῃ ὑπὲρ αὐτῆς” !

Ο πατριώτης Γιαννόπουλος δεν μπορούσε να πετάξει στα σκουπίδια τα τελευταία 2.000 χρόνια της Ιστορίας της Φυλής του χάριν ενός άκαιρου θρησκευτικού φανατισμού! 

Επισημαίνει, μάλιστα, γοητευμένος, πως τόσο ο Παρθενών, όσο και η Αγία Σοφία ήταν Ναοί αφιερωμένοι στην Σοφία! 

Αναγνωρίζει, ακόμη και ως σωστή την απόρριψη του ονόματος "Έλληνας" από τους Βυζαντινούς, σαν άλλο ένα μέσον ευκολότερης διάδοσης του Ελληνικού πολιτισμού μέσα στους ανερχόμενους εθνικισμούς, αν και, λέει, ουδείς ξένος ...πίστεψε πως δεν είμαστε Έλληνες... 

   --------------------------

Γιατί ο Γιαννόπουλος ήταν, ίσως, Παγανιστής, δεν ήταν όμως ούτε ΠΡΑΚΤΟΡΑΣ ούτε ΞΕΝΟΔΟΥΛΟΣ ούτε ΔΙΑΣΠΑΣΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ, αλλά πραγματικός πατριώτης.

Τα κείμενα του Γιαννόπουλου στερούνται επιστημονικής τεκμηρίωσης, είναι πιο πολύ συναισθηματικά και παρορμητικά. Το ένστικτό του όμως είναι σωστό. Ο ίδιος επισημαίνει πως τα θέματα που θίγει χρειάζονται δουλειά και έρευνα.
Αυτό παραμένει και το ζητούμενο ως τις μέρες μας.

Τα αποσπάσματα που ακολουθούν είναι παρμένα από την συλλογή κειμένων του Περικλή Γιαννόπουλου που συνάθροισε ο Φειδίας Μπουρλάς στον ιστότοπό του, “Αντίβαρο” τον οποίο ευχαριστώ. Σας παραπέμπω εκεί για μια πληρέστερη μελέτη του φαινομένου “Περικλής Γιαννόπουλος”.

http://pheidias.antibaro.gr/giannopoulos.html

Ένας Άγγελος οδηγεί την λευκοφορεμένη κοπέλα -την Ελλάδα- στην Εκκλησία,
ενώ άλλος Άγγελος αποπέμπει την Συναγωγή. Βυζαντινό Χειρόγραφο.
Ομιλίες του Αγιου Γρηγορίου του Θεολόγου.

"Καὶ βεβαίως οὔτε εἶδε ποτέ του, οὔτε θὰ ἰδῇ ὁ Κόσμος Δραματικοτέραν καὶ φανταστικοτέραν Ἱστορικὴν Περίοδον, [την Βυζαντινή εννοεί] Μεγαλειότερον Ἀγῶνα μεταξὺ Φωτὸς καὶ Σκότους, μεταξὺ Πνεύματος καὶ Μπαλτᾶ, μεταξὺ Ἀνθρώπου καὶ Κτήνους, δηλαδὴ μεταξὺ Ἕλληνος καὶ ΦραγκοΑσιανῶν Βαρβάρων, δηλαδὴ Ἀσιανῶν, ἀγρίων μὲν ἀλλὰ φωτεινῶν, ὡραίων, μεγαλοπρεπῶν σὰν τὴν Ἀσίαν καὶ Φραγκικῶν θηρίων, ἀνθρωποφάγων, πτωματοφάγων, πανουκλικῶν, ὑαινωδῶν.

Καὶ ὅμως ἐκατορθώθησαν τὰ πλεῖστα καὶ τὰ μέγιστα καὶ τὸ κυριότατον πάντων διὰ τὸν Πολιτισμὸν τῆς Γής, ὄχι μόνον ἡ διάσωσις αὐτὴ ἀλλὰ καὶ ἡ μετάδοσις καὶ διδασκαλία καὶ ἐπιβολὴ καὶ συγκράτησις αὐτοῦ μέχρι τῆς στιγμῆς ποὺ θὰ ἔφθαναν οἱ Φράγκοι νὰ δεχθοῦν ἀπὸ τὰ χέρια μας, νὰ διατηρήσουν τουλάχιστον ἕνα εἶδος Ἀνθρωποειδοῦς Πολιτισμοῦ, ἔστω καὶ παρεξηγημένου, ὅπως ὁ Νεώτερος Φραγκικός, ὁ ἕως τώρα.

Ἡ Βυζαντινή μας Περίοδος δὲν ἔφερεν εἰς πέρας οὔτε τὸ Πνευματικόν, οὔτε τὸ Πραγματικόν της Ἔργον. Ἄγνωστον ἐντελῶς εἰς ποῖον Τύπον θὰ κατέληγε.

Ἀλλ᾿ ἡ Χριστιανική μας Περίοδος, ὑπὸ τὴν πίεσιν τῶν ζυμώσεων καὶ τὴν ἀνατίναξιν τῶν ἑνώσεων καὶ δημιουργιῶν, κυριότατα δὲ ὑπὸ τὴν ἀέναον τρομακτικὴν πίεσιν τῶν Ἀνθρωπομούτρων Κτηνῶν Ἀνατολῆς καὶ Δύσεως, καὶ πάντοτε μὲν κυμαινομένη, κλονιζομένη ἔσωθεν, ἀλλὰ καὶ πάντοτε ὑπερνικῶσα τὰ πάντα, γονατίζεται μὲν ἀπό τοὺς ἀτιμοτάτους μεταμφιεσμοὺς τῶν Φραγκοκανιβάλων -τῶν ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΩΝ- δηλαδὴ τῶν Σταυροφορικῶν ΑΤΙΜΑΣΜΩΝ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΤΩΝ, μὴ ἐχουσῶν κανενὸς εἴδους σχέσιν μὲ τίποτε θρησκευτικόν, ἀλλ᾿ οὐσῶν, πεινασμένης Ἀγέλης ΛΥΚΩΝ ἔφοδος κατὰ τῶν σπιτιῶν μας καὶ τῶν ἀγαθῶν μας, πρὸς ἁρπαγμὸν καὶ σπαραγμὸν -σταματᾶ δὲ καὶ δένεται, ἀπὸ τὸν γοργὰ καταφθάσαντα εἰς εὐνοϊκὴν ὥραν, πρὸ τῆς ἀναλήψεως τῶν δυνάμεών μας, Τυχηρόν: ΤΟΥΡΚΟΝ.

Ἡ ἵδρυσις τοῦ Χριστιανικοῦ μας Κράτους εἶνε ὄχι μόνον Πραγμάτωσις καὶ Κορύφωσις τοῦ φυσικοῦ Ἀλεξανδρινοῦ Ἔργου, ἀλλὰ καὶ ἡ βροντώδης Ἀπόδειξις δι᾿ αὐτῆς ταύτης τῆς Νέας Θρησκείας, δι᾿ ἀνεξαιρέτως ὅλων της τῶν ἐκδηλώσεων, τῆς ἐντελοῦς ΓΝΗΣΙΟΤΗΤΟΣ καὶ ΕΛΛΗΝΟΣ καὶ ΕΛΛ. ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ. Ὅτι ὄχι μόνον δὲν ἀνεμίχθη μὲ τίποτε, ἀλλ᾿ ὅτι ἐπολέμησε δυνατότατα καὶ κατὰ τὴν Ἀλεξανδρινὴν καὶ κατὰ τὴν Ρωμαϊκὴν περίοδον, ὅλας τὰς Ἀνατολικὰς Ἰδέας καὶ ἐπιδράσεις, καὶ αὐτὴ δὲ ἀκόμη ἡ ὑπὸ τῶν καιρῶν καὶ τῶν φορῶν τῶν Ἀνθρωπείων, παρουσιασθεῖσα -Ἡ Ἑβραϊκὴ Ἰδέα- ὡς πραγματικὴ ἀνάμιξις, εἶνε ἁπλῶς, φανερότατη πολιτικὴ ΣΥΓΚΟΛΛΗΣΙΣ δύο πραγμάτων ἐντελῶς διαφορετικῆς φύσεως, ἀκριβῶς διότι ἦτο ἀδύνατον νὰ ἀναμιχθοῦν ἢ συγχωνευθοῦν. Καὶ ἡ Συγκόλλησις δὲ αὐτὴ βροντοφωνεῖ καὶ τὴν ζωτικότητα καὶ τὴν γνησιότητα ἡμῶν τῶν τότε, διότι διὰ νὰ κατορθωθῇ καὶ αὐτή, ἐδέησε καὶ εἰς τὸν Πνευματικὸν Κόσμον καὶ εἰς τὸν Πραγματικόν, νὰ μεταμορφωθῇ ριζικῶς ὁλόκληρος ἡ Ἑβραϊκὴ Ἰδέα.

Από το Μέγα Παλάτιον της Κωνσταντινούπολης

Οὕτω ἡ πρώην Ἑλλαδικὴ Ἐποποιία, διὰ τῆς Πανελληνίου Ἀλεξανδρινῆς φθάνει φυσικότατα καὶ ἐξαισιότατα τυλιγμένη ὑπὸ τὰ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΡΩΜΑΪΚΑ ΦΟΡΕΜΑΤΑ εἰς τὸ τελικὸν κατόρθωμα καὶ σκοπόν, τὴν τελειωτικὴν Ἑδραίωσιν τῆς Κοσμοκρατορίας.

Ἐνῷ τὸ γεγονὸς εἶνε ὅτι ὅπως εἶνε ἀδύνατον νὰ νοηθῇ ἐξάπλωσις καὶ ἄνθησις καὶ ἐπικράτησις Χριστιανισμοῦ, ἄνευ τῆς ὑπάρξεως τρισμεγίστου Πανανθισμένου Ἑλληνισμοῦ, ἄλλον τόσον εἶνε ἀδύνατον νὰ νοηθῇ ἐξάπλωσις Ρώμης ἄνευ Κολοσσαιοτάτου Ἑλληνισμοῦ τελειότατα ὀργανισμένου. Διότι ὅση εἶνε ἡ δύναμις τοῦ Χριστιανισμοῦ ἄνευ τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ἄλλη τόση εἶνε καὶ ἡ τοῦ Ρωμαϊσμοῦ. Καὶ εἶνε γελοιοδέστερον τοῦ γελοίου νὰ γίνεται λόγος περὶ Ρωμαϊκότητος ἠμῶν ὅσον καὶ περὶ Χριστιανικότητος, ἀφοῦ μόνον Ἐλληνοποίησις καὶ τῶν δύο Ξενισμῶν ἔγινε.

Καὶ εἶνε ἀληθινὰ γελοῖος ὁ Βαρβαροφραγκόκοσμος νὰ ὁμιλῇ περὶ Καταπτώσεων ἡμῶν τῶν τότε, διότι ἔχει τὴν κτηνώδη ἰδέαν ὅτι ὁ Στρατιωτισμὸς εἶνε ἡ ἀνωτάτη ἐκδήλωσις τῆς Ἀκμῆς μιᾶς Φυλῆς -ἐνῷ ὁ Ἕλλην δὲν εἶνε Στρατιώτης, παρὰ ἐξ ἀνάγκης καὶ διὰ μίαν στιγμήν, διότι εἶνε ΑΝΘΡΩΠΟΣ- καὶ μᾶς θεωρεῖ ἐν παρακμῇ, μόνον καὶ μόνον διότι ἀφήκαμεν τὴν Ρώμην νὰ ἀναλάβῃ τὰ Ἀστυνομικὰ καθήκοντα τοῦ Κόσμου, ὅταν σήμερον αὐτὴν τὴν ὥραν, ἀπ᾿ ἄκρου εἰς ἄκρον αὐτοῦ λατρεύει τὸν Θεὸν ποὺ κατεσκευάσαμεν ἐμεῖς, ἐκείνην ἀκριβῶς τὴν ἱστορικὴν στιγμήν, ὅπως ἐμεῖς τὸν ἐφτιάσαμεν, ὅταν αὐτὸς ὁ ἴδιος θεωρεῖ τὴν θρησκείαν μας ποὺ τοῦ ἐδάκαμεν, ὡς τὸ ἕνα Πανευρωπαϊκὸν ἐξανθρωπιστικὸν θεμέλιον, τῆς ἔκτοτε καὶ τῆς τώρα ὑπάρξεώς του! Ἐὰν ἡ ὑφ᾿ ἡμῶν κατάκτησις καὶ ὑποδούλωσις ἡ Πνευματικὴ καὶ ἡ ἀπορρόφησις τέλος τῆς Κοσμοκρατείρας Ρώμης καὶ ἡ Δημιουργία μιᾶς Θρησκείας καὶ ἐπιβολή, ἕως τὴν ὥραν αὐτὴν παμβασιλευούσης, δύναται νὰ θεωρηθῇ κατάπτωσις, τότε... Ἀλληλούϊα.

Ο Ιπποκράτης σε βυζαντινή μικρογραφία

Ἐλέχθη καὶ ἐπιστεύθη ὅτι Ἑλλ. Φύσις, Πνεῦμα, Ὡραῖον καὶ Ἐμεῖς μαζύ, ἐχάθηκαν ὅλα κατὰ τοὺς Μακεδονικοὺς χρόνους, εἰς Ἀνατολικὰ ἀνακατεύματα, εἰς Ρωμαϊκὰ ἐξευτελίσματα καὶ σαπόξυλα ναυαγημένα, ἀπορρίματα τοῦ Κόσμου, ἐξεβράσθησαν εἰς τὸ Βυζάντιον, διὰ νὰ ἀποτελέσουν ἀποσαπίζοντα εἰς τὸν Ἥλιον, ἕνα Ἐκτρωματικὸν θέαμα ἀνθρωπίνου Σαπισμοῦ. Ἐνῷ ὁλόκληρος ἡ ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ - ΑΘΗΝΑ, δηλαδὴ ἕνας ΝΕΟΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΡΥΘΜΟΣ ἀπὸ τὰ θεμέλια ἕως τοὺς ἀκροτάτους Σταυροὺς τῶν θόλων ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΑΤΟΣ καὶ σύμφωνος πρὸς τοὺς Νέους Καιρούς, μὲ ὁλόκληρον τὴν Ζωγραφικήν του καὶ ὁλόκληρον τὸ παιζόμενον Θρησκευτικὸν Δρᾶμα, Σοφόκλεια δραματοποιημένον, δηλαδὴ ἕνας ὁλόκληρος Νέος Κόσμος, μεταμορφωμένος εἰς Θρησκευτικὸν Θέατρον περιέχον ὅλας τὰς ἀρχαίας ἑορτὰς μαζύ, κατάλαμπρος ἀπὸ Δύναμιν καὶ Νεότητα καὶ Λαμπρότητα καὶ ὁλόκληρος μέχρι τῶν παραμικροτέρων λεπτομερειῶν, φέρων τὴν Πασίγνωστον γνησίαν Ἑλληνικὴν Σφραγίδα, γκρεμίζει ὅλα τὰ βορβορώδη πυραμιδώματα ὑπὸ τὰ ὁποῖα μᾶς ἔθαψαν. Διότι τὸ δυσκολότερον καὶ ἀδυνατότερον πρᾶγμα ποὺ εἶνε δυνατόν, νὰ γεννηθῇ, χωρὶς νὰ ὑπάρχῃ βαθυτάτη ὀργάνωσις Φυλῆς καὶ φυσιολογικοτάτη Ἄνθησις Κοινωνίας, Πνεύματος καὶ Τέχνης, εἶνε Νέος Ἀρχιτεκτονικὸς Ρυθμός. Κυριολεκτικῶς τῶν ἀδυνάτων ἀδύνατον.

Κατὰ τὴν τρίτην αὐτὴν περίοδον, τὴν φαινομένην ὅτι στηρίζεται ὁλόκληρος, ἐπὶ τοῦ Ρωμαϊσμοῦ καὶ τοῦ Ἑβραϊσμοῦ, τὴν κορυφουμένην ἀπὸ τὸν Δικέφαλον Ἀετὸν Κεραυνόν, δηλαδὴ τὸν παμπόνηρον γέρο-Ἀετὸ τοῦ Γερο-Διός, ποὺ ἐπέταξε μόνον ἄλλο ἕνα κεφάλι, διὰ νὰ ἀλλάξῃ ὁ Μανωλιὸς καὶ συγχρόνως φορέσει καὶ ἄλλο ἕνα Στέμμα, κατὰ τὴν ὁποίαν ἐκρατήσαμεν, ἀπὸ τρισβαθυτάτην Πολιτικὴν Μεγαλοφυΐαν τα δύο αὐτὰ ΦΟΡΕΜΑΤΑ, μετὰ μανίας, ἕως τὴν ἐσχάτην στιγμήν, καθ᾿ ἣν δὲν ἦτο πλέον δυνατὸν νὰ κρυφθῶμεν, διότι ὁ Φραγκόκοσμος ἐφώναζεν: εἶσθε οἱ Ἕλληνες, εἶσθε οἱ Ἕλληνες καὶ ἐμεῖς ἀπαντούσαμεν, περὶ τοὺς καιροὺς τῶν Φωτίων, ἀδυνατοῦντες νὰ συνεννοηθῶμεν μὲ τοὺς ΛΥΚΟΥΣ, καὶ Σεῖς εἶσθε: οἱ ΒΑΡΒΑΡΟΙ, νομίζει κανεὶς ὅτι καθ᾿ ὅλην αὐτὴν τὴν ἐποχήν, ἐπαίξαμεν τὸ ὡραιότερον παιγνίδι μας, Κυριαρχοῦντες καὶ λέγοντες εἰς τοὺς φωνάζοντας: Ἐμεῖς δὲν εἴμεθα οἱ Ἕλληνες. Ἕλληνες δὲν ὑπάρχουν. Ἐμεῖς δὲν κάνουμε τίποτε, δὲν φταῖμε τίποτε, δὲν θέλουμε τίποτε. Ἐδῶ δὲν ὑπάρχει τίποτε ἄλλο, παρὰ ὁ Αὐτοκράτωρ τῶν Ρωμαίων καὶ ὁ Χριστός.

Ο "Θράκας Ιππέας", ο ανώνυμος "Κύριος Ήρως"
πρόγονος της παράστασης του Αη Γιώργη

Ὁ Ἑλληνισμὸς δὲν ἔχει νὰ πολεμήσῃ τὴν Ἐκκλησίαν του, ὅπως ἔγινε καὶ γίνεται ἀναγκαστικῶς εἰς ὅλα τὰ Κράτη ποὺ θέλουν νὰ προοδεύσουν, διὰ τὸν ἁπλούστατον λόγον, ὅτι δὲν ἔχει νὰ πολεμήσῃ κατὰ τοῦ Παπᾶ. Ὁ Ἕλλην Παπᾶς δὲν ἔχει, Δόξα τῷ Θεῷ, καμμίαν σχέσιν μὲ τὸν Φραγκόπαπα. Ὁ Ἑλληνόπαπας, ἀπαραλλακτότατος καὶ κοινωνικότατος πολίτης εἶνε ὑπάλληλος τοῦ Κράτους, σὰν κάθε ἄλλον ὑπάλληλον. Καὶ εἶνε τόσο λίγο φλάρης ἢ Ἀγγλογερμανομουρλόπαπας, ὥστε ἂν ἕνας ταγματάρχης κι᾿ ἕνας Παπᾶς ἀνταλλάξουν τὰ ροῦχά των, ἀδύνατον νὰ διακριθῇ, ποιὸς ὁ Παπᾶς καὶ ποιὸς ὁ Στρατιώτης.

Κανεὶς δὲν ἔχει οὔτε πρέπει νὰ πολεμήσῃ τὴν Ἑλλ. Ἐκκλησίαν, περιοριζομένην ἀκριβῶς εἰς τὴν δουλειά της, οὔτε νὰ τὴν ἀνησυχήσῃ. Τοὐναντίον μάλιστα τὸ Ὀρθόδοξον Ἑλλ. Πνεῦμα, ἔχει καὶ πρέπει νὰ πολεμήσῃ ὑπὲρ αὐτῆς, διὰ νὰ τὴν ἐπαναφέρῃ εἰς τὴν μεγαλοπρεπεστάτην Λαμπρότητα τῶν πρώτων αἰώνων, καθαρίζον αὐτὴν ἀπὸ τὴν ἀπαίσια μοῦχλα καὶ σκοτεινιὰ καὶ ἀσχημιὰ καὶ τραγοβαρβατίλα, εἰς τὴν ὁποίαν τὴν ἐβύθισεν ὁ ρυπαρὸς Καλογερισμός, ὁ φωνάζων ὑπὲρ κάθε γράμματος καὶ παραβιάζων ληστρικότατα κάθε οὐσίαν.

Διότι ὁ Νέος αὐγάζων Ὀρθόδοξος Ἑλληνισμός, δὲν δύναται νὰ δεχθῇ τὸν τωρινὸν ἐξευτελισμὸν Ἐκκλησίας, ἥτις οὖσα ὅπως πρέπει νὰ εἶνε, εἶνε ἴση εἰς λαμπρότητα ἐσωτερικῶς ὅσον ὁ Παρθενὼν ἐξωτερικῶς.

Βυζαντινός Αυτοκράτορας με την θεά Νίκη στο χέρι.

Ὡς Χριστιανοὶ εἶσθε Χαμένοι μεταξὺ τῆς ἀγέλης τῶν θηριωδῶν Χριστιανικῶν Λαῶν.

Ὡς Ἕλληνες ξεχωριζόμενοι δυνατὸν νὰ σωθεῖτε.

Διότι ὅλοι οἱ Λαοὶ εἰς τοὺς ὁποίους ἐδώκαμεν τὸν Χριστιανισμόν, ἀπεσπάσθησαν ὅλοι, διότι ὅλοι μᾶς ἐπολέμησαν λυσσωδῶς, ὅλοι μᾶς πολεμοῦν ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΣ, ὅλοι οἱ ἀδελφοὶ Λαοὶ μᾶς ἔχουν καταδικάσει εἰς φάγωμα καὶ εἰς θάνατον, καὶ ἂν εἶνε καὶ τινὲς πληθυσμοὶ ποὺ δὲν τὸ ἔκαμαν ἀκόμη εἶνε διότι δὲν τοὺς ἔβαλαν ἀκόμη νὰ τὸ κάμουν, ὅπως θὰ τὸ κάμουν στὸ τέλος βεβαίως. Διότι αἱ Θρησκεϊαι δὲν ἀδελφώνουν θηρία, δὲν ἀδελφώνουν τίποτα, μόνον τὰ συμφέροντα πλησιάζουν Λαοὺς καὶ μόνη ἡ δύναμις ἐπιβάλλει φαινομενικὰς ἀδελφώσεις. Διότι εἶνε ζητήματα Φυλῶν καὶ αἱ φυλαὶ οὔτε χάνονται, οὔτε ἀλλάζονται καὶ ἀργὰ ἢ γρήγορα θὰ θέλῃ κάθε μία νὰ αὐτοϋπάρξῃ ἂν ἔχῃ τὰς δυνάμεις πρὸς αὐτό. Ἑπομένως, ὅ,τι ἔκαμε, κάμνει, καὶ θὰ κάμῃ ἡ Φύσις καὶ ὁ Χρόνος, καιρὸς νὰ προκάμωμεν ἐμεῖς -πρὶν μᾶς ξεκάμουν οἱ ἀδελφοὶ Χριστιανοί, ἀπαλλασσόμενοι ἐμεῖς σάπιων παπουλικῶν βλακιστάτων ἰδεῶν, ὅτι ἐχομεν δυνάμεις διὰ τῆς Θρησκείας, ἀποκόπτοντες ἐμεῖς κάθε ξένον, αὔριον βέβαιον πολέμιον, ἀποκοπτόμενοι καὶ ξεχωριζόμενοι ἀπό τους κατεβαίνοντας ἀδελφοὺς Χριστιανοὺς καὶ ὀρθοδόξους καὶ ὁμοδόξους ΣΛΑΥΟΥΣ ποὺ θὰ μᾶς πνίξουν καὶ προσπαθοῦντες νὰ σωθῶμεν μόνοι μας συγκεντρούμενοι, διὰ τῶν ἰδικῶν μας μόνον τῶν πραγματικῶν δυνάμεων καὶ ὄχι δι᾿ ἀερολογιῶν.

Ἐγὼ Παπᾶ μου ποὺ εἶμαι πειὸ Ἕλλην ἀπὸ σένα Σοῦ λέω: Εἶμαι ἐντελῶς Ἕλλην καὶ ὁλότελα Χριστιανός. Μπορεῖς γι᾿ αὐτὸ νὰ μὴ μοῦ δώσῃς λίγη γῆ νὰ κοιμηθῶ;

Διότι ὅταν ὁ ΝΕΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΠΑΡΘΕΝΟΥ ΣΟΦΙΑΣ ὑψώνεται τρισμέγιστος μὲ τὸν Οὐρανὸ κατάλαμπρον κατεβασμένον στὴ γῆ γιὰ καπέλλο, ὅταν ὁ Ἑλλ. Λαὸς μέσα εἰς τὰς μεγίστας ἀγκάλας του εἰσέρχεται τραγουδῶν τὰ νέα τραγούδια, τώρα ὄχι μόνον ἀκροατὴς τοῦ Ἑλλ. Δράματος ἐν τῷ Θρησκευτικῷ Θεάτρῳ, ἀλλὰ καὶ λαμβάνων μέρος μὲ τὰ τραγούδια του, ὅταν ἐν μέσῳ τῆς καταλάμπρου ΝΕΑΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ, ποὺ καταστολίζει τὰ πάντα ἀπὸ τὰ βάθρα ἕως τοὺς θόλους καὶ καταθέλγει τὰς ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ του, αἰσθάνεται ὅτι δὲν τοῦ στεροῦν τίποτε ἀπὸ τὴν Ζωὴν καὶ τὴν Χαρὰν καὶ τὴν Εὐμορφιὰ ποὺ εἶνε συνειθισμένος νὰ ἔχῃ καὶ νὰ λατρεύῃ, ὅταν οἱ Χοροὶ τραγουδοῦν, καὶ αἱ φωτοχυσίαι καὶ τὰ θυμιάματα καὶ οἱ λαμπροστόλιστοι ΝΕΟΙ ΙΕΡΕΙΣ παίζουν τὸ Θεῖον Δρᾶμα, τώρα μόλις πίσω ἀπὸ ἕνα ἐλαφρότατον παραπέτασμα τὸ ὁποῖον καὶ αὐτὸ ἀνοίγεται ὅλην τὴν ὥραν, καὶ ὅταν οἱ ΡΗΤΟΡΕΣ ἀπὸ τὸν Ἄμβωνα τώρα, τοῦ δίδουν τὴν ὑπερτάτην ἀπόλαυσιν παντὸς Ἕλληνος πάσης ἐποχῆς: ΤΟ ΛΟΓΟ! αἰσθάνεται τὸν ἑαυτόν του, ἐννοεῖ ὅτι δὲν ἔχασε τίποτε, ὅτι εἶνε ὅλα τὰ ἴδια, ὅτι τίποτε δὲν τὸν Ἐστέρησαν, ὅτι εἶνε ὁ ἴδιος, καὶ τότε οὕτω μόνον, ὑπ᾿ αὐτοὺς μόνον τοὺς ὅρους, ἀποδέχεται τελειωτικῶς τὸν Χριστιανισμὸν ὁ Ἑλλ. Λαός. Καὶ ὅταν οἱ Γρηγόριοι θέλοντες νὰ μοναστηριάσουν μεταβάλλουν τὸν μοναχικὸν βίον καὶ τραγουδοῦν, κιθαρωδοῦν, δραματουργοῦν τὸ Νέον Θρήσκευμα, ἡ Νίκη τοῦ Ἑλλ. Πνεύματος εἶνε τελεία, εἶνε ἀκριβῶς πανομοία μὲ τὴν κατάκτησιν -ἐκεῖ Ξένης- τῆς Ἀριστοκρατίας καὶ Βασιλείας τῆς Ρώμης, καὶ ὅταν οἱ Χρυσόστομοι, ΠαπαΔημοσθένηδες καὶ ΠαπαΠερικλῆδες τῶν Νέων Καιρῶν δημαγωγοῦν τὸν Λαόν των καὶ τὸν καταμεθοῦν καὶ καταμεθοῦνται ὅλοι μαζὺ στὴν καταλαμπρύνουσα καὶ ἐξαίρουσα τὰ πάντα Εὐμορφιὰ τοῦ Ἑλλ. Λόγου, τότε πρέπει νὰ εἶνε κανεὶς Θεόστραβος διὰ νὰ μὴ βλέπῃ ἐπάνω ἀπὸ τὸν μεγάλον Θόλον, τὴν Ἀήττητον Παρθένον, τὴν Πρόμαχον ΑΘΗΝΑ, τώρα μὲ τὸ Βυζαντινό της Φόρεμα, μὲ τὸ κεφάλι τοῦ Νέου Θεοῦ στὸ στῆθος, προβάλλουσαν μὲ τὸ χέρι της τὸ νέον ὅπλον τό: ΣΤΑΥΡΟ.

Ο Αη Γιώργης

“....έχομεν τον Βυζαντινόν μας κόσμον, Η θρησκευτική μας τέχνη, η πλησιεστέρα ημών, είναι και η κλεις δια της οποίας μας ανοίγονται αι θύραι του Βυζαντινού κόσμου, του ζωγραφικότερου των χώρων μας.

Ο βυζαντινός μας κόσμος είναι εντελώς ανεκμετάλλευτος, όλαι αι πολύτιμοι ύλαι ανατολής και δύσεως, αποσύρονται από τους τόπους και τας χείρας της βαρβάρου οικουμένης ίνα δια χειρών ελληνικών συνδυασθούν και μεταμορφωθούν εις στολίσματα του ενός Έλληνος δεσπότου, ο οποίος βασιλεύει επί του μίγματος όλων των φυλών. Αμύθητος είναι ο πλούτος, αμύθητος είναι η ποικιλία , με την οποίαν εστολίσαμεν τότε οικοδομήματα, οικίας, βασίλεια δώματα, τους νέους ναούς, και αδιήγητον το πλούσιον κάλλος των ενδυμάτων και όλων των στολισμάτων του τότε μας βίου.

Η ζωγραφική, η οποία περισσότερον από κάθε γυναίκα, αγαπά το ύφασμα και το χρώμα και το πετράδι, δεν έχει ωραιότερον κόσμον να ποθήση.

Και μέσα εις τον φανταστικότερον διάκοσμον, τι μορφαί και τι ιεροτελεστίαι Παναθηναίων και τι Βασίλειαι πομπαί Αλεξάνδρων, και τι μορφαί, και τι στρατοί και τι θρίαμβοι, και τι δράματα και τι μυθιστορήματα και τι θρύλοι και τι θαυμάσιοι παπάδες -οι ολιγότερον παπάδες που υπήρξαν και θα υπάρξουν ποτέ- ρασοφόροι ρήτορες και δημαγωγοί και δημεγέρται και εθνεγέρται και εθνομάρτυρες και εθνάρχαι...”

Και εκτός των υλικών τα οποία μας παρέχει, δια παντός είδους θέματα ζωγραφικής, η τέχνη της εποχής αυτής, μας διδάσκει και μας οδηγεί δια της θρησκευτικής τέχνης εις την ελληνικήν αντίληψιν της ζωγραφικής

Έχει την διαυγή γραμμήν, το διαυγέστατον και λεπτότατον σχεδίασμα παντός αντικειμένου του ζωγραφήματος, έχει τας στάσεις και τα εκφράσεις τας ιδικάς μας, έχει τα απλά αυστηρά χρώματα και τους συνδυασμούς των κατά την προηγουμένην μας αισθητικήν, έχει την αίσθησιν και την τέχνην της πτυχολογίας, την οποίαν ούτε κανείς ευρωπαϊκός λαός εννόησε ούτε θα εννοήσει ποτέ δια να την αναπαραστήσει.

Αλλά αυτά χρειάζονται ερεύνας, έρωτας, αφοσιώσεις, εργασίαν, εργασίαν, εργασίαν.

Εἰς μίαν μελέτην «τὸ Θρησκευτικὸν αἴσθημα τοῦ Ἕλληνος», εἰς τὴν ὁποίαν ἀρχίζω ἀπὸ τὸν καιρὸν ποὺ ὁ Κρητικὸς Κρόνος εἶχε καταπιεῖ τὰ παιδιά του καὶ ἡ Κυρία του τὸν ἔβαλε κάτω καὶ ἤρχισε νὰ τοῦ πηδᾷ εἰς τὴν κοιλιά, διὰ νὰ τοῦ ἀνεβοῦν πάλιν ἀπὸ τὸ στόμα, καὶ καταλήγω μὲ τὸν τελευταῖον ἅγιον τῆς Ὕδρας, ἕναν Κὺρ Θόδωρον μὲ φουστανέλλες -μελέτην ἀληθινὰ περίεργον καὶ ἀφελεστάτην- μὲ τὴν ὁποίαν ἀοδεικνύω καθαρόατα, ὅτι ἀπὸ τὸν καιρὸν τοῦ Κρόνου ἕως τὸν Κὺρ Θόδωρον, κατὰ τίποτε δὲν ἤλαξε τὸ θρησκευτικόν μας αἴσθημα, ἀποδεικνύων καὶ δι᾿ αὐτοῦ τοῦ μέσου τρανότατα, ὅτι δὲν ὑπάρχει παρὰ ἕνας μοναδικὸς Ἕλλην, ἀπὸ τὸν καιρὸν τοῦ φιλογύνου Διὸς ἕως τώρα.

-----------------------------------------------------------

Παρατηρήσατε τὰ τρία τεσσάρα κυπαρίσσια πλησίον τοῦ ἐξωκκλησίου.

----------------

Ὅλοι οἱ βράχοι, οἱ λόφοι, τὰ βουνά, κάθονται ἕνα ἕνα, σὰν ὡραῖαι γυναῖκες τοῦ λαοῦ σεμνὰ ρεμβάζουσαι, σὰν μητέρες κρατοῦσαι εἰς τὴν ἀγκαλιά των ὡραῖα παιδιά, σὰν Βυζαντιναὶ Παναγίαι γέρνουσαι ὀλίγον τὸ κεφάλι των μὲ σοβαρὰν ἀγάπην·

------------------------

ὅπως οἱ παλαιοὶ ναοὶ μὲ τὰς ἐναερίους πτέρυγας ἐπικλινεῖς, ὅπως τὰ ἀγάλματα, ὅπως οἱ Βυζαντινοὶ Θόλοι, ὅπως οἱ ἕλληνες ἅγιοι οἱ στολισμένοι, εὐχαριστημένοι, λαμπροί, ἱλαροί, σὰν βλέποντες ἐμπρός των ὡραῖα στρωμένον τραπέζι καὶ ὀσφραινόμενοι ὀβελίαν.

-------------------

Εἶναι μία μόνη γραμμή, σὰν τὴν παλαιάν μας τέχνην, ὅπου ὅλα τὰ οἰκοδομήματα φαίνονται ἀδελφά, καὶ ὅμως κανὲν δὲν ὁμοιάζει μὲ τὸ ἄλλο, ὅλα τὰ ἀγάλματα σὰν δίδυμα ἀδέλφια καὶ κανὲν ὅμοιον μὲ τὸ ἄλλο, σὰν τὴν Βυζαντινήν μας τέχνην, σὰν τὰ δημοτικὰ τραγούδια

------------------------

Καὶ εἶναι ἡ γραμμὴ τῆς ὁποίας βλέπομεν τὸ ὁμοίωμα εἰς ὅλα τὰ ἀρχαῖα ἀγάλματα καὶ καλλιτεχνήματα, εἰς τὰς Βυζαντινὰς Παναγίας καὶ τοὺς ἁγίους, εἰς τὰ δημοτικὰ τραγούδια, εἰς τὸ παλληκάρι καὶ τὸν σημερινὸν νέον χωρικόν

----------------------------

Εἶναι σὰν ἕνα ὕφασμα ἀραχνοϋφέστατον, σὰν τὰ Βυζαντινά μας ὑφάσματα τῶν Πατρῶν, ποὺ ἕνα ὁλόκληρον γυναικεῖον φόρεμα ἐχωροῦσεν εἰς ἕνα καρύδι·

-----------------------

παρατηρήσετε τὰ θεῖα Φαινόμενα, ὅταν ὅλα Σεραφειμικώτατα μελῳδοῦν τὸ ΧΑΙΡΕ."

-------------

Διαβάστε επίσης:

Περικλής Γιαννόπουλος “Η Ελληνική Γραμμή και το Ελληνικόν χρώμα”

Ο Περικλής Γιαννόπουλος για το Βυζάντιο και την Βυζαντινή ζωγραφική.