Αποσπάσματα από το "Στρατηγικόν" του αυτοκράτορα Μαυρικίου.

Νόμισμα του Μαυρικίου.

Ο Φλάβιος Μαυρίκιος Τιβέριος (539 - 602) ήταν διακεκριμένος στρατηγός, ικανός ηγέτης και διπλωμάτης, που διορίστηκε διάδοχος του θρόνου από τον αυτοκράτορα Τιβέριο.

Πολέμησε επιτυχώς κατά των Αβάρων, Σλάβων και Λομβαρδών. Για λόγους οικονομίας πήρε όμως αντιλαϊκά μέτρα, μάλιστα αρνήθηκε να πληρώσει λύτρα για 12.000 στρατιώτες του που ήταν στα χέρια των Αβάρων και τελικά εκτελέστηκαν. Όταν διέταξε τα στρατεύματα να παραμείνουν στα σύνορα τον χειμώνα, για λόγους οικονομίας, έγινε εξέγερση και ο Μαυρίκιος ανατράπηκε και θανατώθηκε από τον Φωκά, έναν εκατόνταρχο.
(δες εδώ)

 Ο Μαυρίκιος έγραψε το εγχειρίδιο στρατιωτικής τακτικής, το "Στρατηγικόν", που αποτέλεσε την θεωρητική βάση του βυζαντινού στρατού μέχρι και τον 11ο αιώνα.

Παρακάτω παραθέτουμε μερικά αποσπάσματα σε μετάφραση Δημήτρη Σκουρτέλη.

Από αυτά μπορούμε να κατανοήσουμε την νοοτροπία και την στρατηγική του Βυζαντίου, και κύρια το μέλημα για οικονομία δυνάμεων στην αντιμετώπιση του εχθρού.

Πεζοί

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Να είναι οδηγός των λόγων και των έργων η Παναγία Τριάδα, ο Θεός και Σωτήρας μας, η βέβαιη ελπίδα μας και η ασφάλεια, που οι θεϊκές Της πράξεις, οδηγώντας στα τελειότερα και τα πιο συμφέροντα, φέρνουν τα πιο αίσια αποτελέσματα.

Αν και χωρίς γνώση γράψαμε , σαν αδύναμοι που είμαστε, σπρωγμένοι μόνο από αγάπη προς το κράτος, αυτή (η Παναγία Τριάδα) θα τα ρυθμίσει, θα τα αλλάξει και θα μας οδηγήσει, με τις πρεσβείες της Δεσποίνης ημών Αχράντου και Αειπαρθένου Θεοτόκου Μαρίας και πάντων των Αγίων. ότι ευλογητός ο Θεός ημών εις τους αιώνας των αιώνων, αμήν.

Για πολύ χρόνο αμελήθηκε η κατάσταση του στρατού, και σχεδόν ξεχάστηκε, ας πούμε, χωρίς να δίνονται στους στρατηγούς μήτε οι βασικές γνώσεις, και έγιναν πολλά δυσάρεστα, πότε λόγω αγύμναστων στρατιωτών, και πότε λόγω απειρίας των στρατηγών.

Έτσι γράψαμε αυτό το βιβλίο, από όσα πήραμε από τους αρχαίους και με την λίγη πρακτική πείρα μας, όσο το δυνατόν πιο απλά, με έμφαση στα πρακτικά θέματα παρά στη γλώσσα. Δεν κάνουμε καμιά πρωτοτυπία ούτε θέλουμε να ξεπεράσουμε τους παλιούς. Αλλά όσοι έγραψαν δεν το έκαναν για να γίνουν κατανοητοί στους πολλούς, και παράβλεψαν τα απλά και αναγκαία, που τα χρειαζόμαστε τώρα. Εμείς κρίναμε απαραίτητο να μην αφήσουμε τα τετριμμένα, που χωρίς αυτά πόλεμος δεν γίνεται.

Κάνουμε μια μικρή εισαγωγή για τα στοιχειώδη που είναι απαραίτητα και κατανοητά σε όσους θέλουν να στρατηγήσουν, και μετά προσθέσαμε κάτι παραπάνω στα αρχαία "Τακτικά" και τις (στρατηγικές) θεωρίες. Δεν επιμεληθήκαμε καθόλου την έκφραση, αλλά χρησιμοποιήσαμε τις κοινές λέξεις και τις εκφράσεις που χρησιμοποιούνται πλατιά σήμερα κατά την συνήθεια των στρατιωτών στο Ρωμαίικο, για να γίνουν εύκολα κατανοητά.

Με την Χάρη του Θεού, ευκολία για τον αναγνώστη θα είναι, αλλά ο κάθε στρατηγός με την ίδια Χάρη του Θεού που δίνει όλα τα καλά, θα έχει βρει τα ίδια ή και καλύτερα (στρατηγήματα) με την δικιά του εμπειρία και φροντίδα, και ας μας συγχωρήσει που φανήκαμε τόσο πρόθυμοι.

Λέμε λοιπόν στον στρατηγό να αγαπάει τον Θεό και να είναι δίκαιος πάνω απ' όλα. Με αυτά θα αποκτήσει την εύνοια Του. Χωρίς Αυτήν, κανένα σχέδιο δεν θα πετύχει, ακόμα κι αν φαίνεται σωστό. Δεν είναι αυτονόητο πως θα επικρατούμε στους εχθρούς μας, ακόμα κι αν είναι αδύναμοι, γιατί όλα τα κανονίζει η Θεία Πρόνοια, μέχρι και για τα ψάρια και τα πουλιά.

Και του καλύτερου καπετάνιου, αν δεν φυσάει αέρας, δεν φαίνεται η τέχνη. Άμα όμως φυσήξει αέρας, και βάλει και την τέχνη του, διπλό δρόμο κάνει το καράβι. Έτσι και ο στρατηγός, άμα είναι θωρακισμένος με την ευμένεια του Θεού και εφαρμόζει άγρυπνα την στρατηγική και την τάξη, τότε, θα μπορεί να διοικεί σωστά τον στρατό που του έχουν εμπιστευθεί και να αντιμετωπίζει κάθε περίεργο σχέδιο των εχθρών.

Καλούμε επίσης τον στρατηγό να φαίνεται σε όλους ήρεμος και ατάραχος και λιτός στην διατροφή και τα ρούχα του. Να μην είναι επιδεικτικός και φανταχτερός στη ζωή του. Να είναι άγρυπνος και επιμελής για όσα είναι πράγματι σημαντικά, και να μην τα αντιμετωπίζει με τεμπελιά και απροθυμία. Με επιμέλεια και επιμονή, τα δυσκολότερα πράγματα μπορούν να γίνουν εύκολα. Όποιος περιφρονεί κάτι, θα περιφρονηθεί με την σειρά του. Αν σκέφτεσαι πολύ, και τα μεγαλύτερα προβλήματα λύνονται σύντομα και με ασφάλεια. Χρόνος χρειάζεται, είναι ο γιατρός.

Αλλά καλό είναι και να διοικούνται με πυγμή οι άντρες, ειδικά όσοι είναι αμελείς ή κακοί. Δεν είναι σωστό να ανεχόμαστε την κακία και την τεμπελιά, αλλά ούτε πάλι να διοικούμε επιδεικτικά και φανταχτερά ίσα-ίσα για να φαινόμαστε ενεργητικοί. Η αδιαφορία φέρνει ανυπακοή. Όσο για το μίσος, φέρνει καρπούς, όπως ξέρουμε.

Άμα υπάρχει ανωμαλία, πρέπει να αντιμετωπίζεται με φόβο υπέρ της δικαιοσύνης, να βρίσκεται η αιτία του προβλήματος, και η λύση να μην είναι η τιμωρία των παραβατών, αλλά ο σωφρονισμός τους. Έτσι κρατιέται τάξη και συνέχεια.

Κατάφρακτος.

Λόγος Έβδομος κεφάλαιον πρώτον.

Για την στρατηγική, για ποια κεφαλαιώδη ζητήματα πρέπει να φροντίσει ο στρατηγός πριν τον καιρό του πολέμου.

Δεν υπάρχει βάρκα που περνά τα πελάγη χωρίς καπετάνιο. Και δεν πολεμάς τους εχθρούς χωρίς τάξη και διοίκηση. Γιατί με αυτήν, (την διοίκηση) όχι μόνο, με την βοήθεια του Θεού, μπορεί να νικηθεί ένα ισάριθμο πλήθος εχθρών, αλλά και και ένα πλήθος πολύ μεγαλύτερο σε αριθμό, χωρίς πολλές δυνάμεις.

Γιατί, οι εχθροί δεν κρίνονται -όπως λένε μερικοί άπειροι- από το θράσος και τον αριθμό τους, αλλά από την εύνοια του Θεού, την τάξη τους και την στρατηγική τους. Αυτά πρέπει να φροντιστούν περισσότερο, και όχι η συγκέντρωση πλήθους στρατιωτών όπως-όπως. Γιατί, το μεγάλο πλήθος του στρατού φέρνει ασφάλεια και ωφέλεια σε όσους το χρησιμοποιούν σωστά, αλλά καταστρέφει και δημιουργεί τεράστια έξοδα στην αντίθετη περίπτωση.

Πρέπει λοιπόν να εκμεταλλευόμαστε σωστά τις εποχές και την διαμόρφωση της περιοχής όταν πολεμάμε τους εχθρούς. Και να προφυλαγόμαστε πρωτ' απ' όλα από τις αιτίες που δημιουργούν ζημιές, και μετά να επιχειρούμε εναντίον τους.

Αρχικά πρέπει να ψάχνουμε τι ενέδρες σχεδιάζουν εναντίον μας οι εχθροί, έχοντας πυκνές περιπόλους και από τις τέσσερις πλευρές του μέρους όπου έχουμε παραταχθεί.

Να μην κάνουμε καταδιώξεις άτακτα και σκόρπια.

Δεν επιτρέπουμε στον στρατηγό να συμμετέχει σε έφιππες καταδρομές και πρόωρες εμπλοκές.

Αυτά να γίνονται από τους αρμόδιους αξιωματικούς. ("άρχοντες") Αν λοιπόν αυτοί κάνουν κάποιο παράπτωμα ή αστοχία, θα υπάρχει μια ελπίδα σύντομης επανόρθωσης. (από τον στρατηγό) Αν ο πρώτος του στρατού σφάλλει, είναι αιτία απειθαρχίας και αυτό θα είναι η καταστροφή του.

Σοφός είναι ο στρατηγός που πριν αρχίσει ο πόλεμος έχει εξετάσει καλά τον εχθρό, και προφυλάγεται από τα πλεονεκτήματά του ενώ εκμεταλλεύεται τα μειονεκτήματά του.

Πάει να πει, αν ο εχθρός έχει περισσότερο ιππικό από εμάς, πρέπει να του καταστρέφουμε τις βοσκές, αν πλεονεκτεί σε αριθμό ανδρών να του κόβουμε τον ανεφοδιασμό.

Αν ο στρατός του αποτελείται από πολλά έθνη, με δώρα, χαρίσματα και υποσχέσεις να διαφθείρουμε τους αρχηγούς τους ώστε να στραφεί ο ένας εναντίον του άλλου.

Αν το εχθρικό έθνος χρησιμοποιεί φάλαγγα κονταροφόρων ("κοντάτον εστί το έθνος") να τους χτυπάμε σε στενά μέρη.

Αν είναι τοξότες, να φροντίζουμε να τους χτυπάμε στους κάμπους, επιδιώκοντας μάχη χέρι με χέρι.

Αν είναι Σκύθες ή Ούννοι, να τους κάνουμε επίθεση τον Φλεβάρη ή τον Μάρτη, όταν τα άλογά τους είναι εξαντλημένα από την κακοπάθεια του χειμώνα, και να τους χτυπάμε με τοξότες.

Αν βαδίζουν και στρατοπεδεύουν αφύλακτοι, τότε μέρα-νύχτα να τους χτυπάμε χωρίς δισταγμό.

Αν οι εχθροί δίνουν την μάχη με θρασύτητα και αταξία, όντας άπειροι του τι μπορούν να πάθουν, να παρατασσόμαστε δήθεν για μάχη και μετά να το αναβάλλουμε και να τους παρασύρουμε μακρύτερα, για να ενδώσουν στον βρασμό του θυμού τους. Και μόλις κουραστούν πια, τότε να ερχόμαστε σε συμπλοκή.

Βόρειοι μισθοφόροι.

Αν η προφυλακή τους είναι πεζοί, τότε να τους τραβάμε σε ίσιο μέρος, αλλά να τους πολεμάμε από μακριά με ακόντια, και όχι σώμα με σώμα.

Τους εχθρούς να τους βλέπουμε σαν να είναι κυνήγι.
Γιατί και σε αυτό έχει κατασκόπους, και δίχτυα, και ενέδρες, και προφυλακές, και με αυτά τα κόλπα το πιάνουμε το ζώο και όχι με την δύναμή μας. Έτσι θα κάνουμε και με τους εχθρούς, είτε είναι πολλοί, είτε λίγοι.

Δεν είναι σωστό να πιέζουμε τους εχθρούς μόνο στα φανερά και με μάχη χέρι με χέρι, ακόμα και αν πιστεύουμε πως θα τους νικήσουμε έτσι, αλλά με κίνδυνο και ζημιά πάνω από την συνηθισμένη.


Τέτοιο αποτέλεσμα δεν μετράει. Είναι απόλυτα απαραίτητο να αποσπάμε τη νίκη χωρίς απώλειες γιατί αλλιώς κούφια δόξα θα έχουμε.

Δείτε και εδώ:

Πηγές εικόνων: 

Η πρώτη, από την Βικιπαίδεια.
Οι υπόλοιπες εδώ: