Αποσπάσματα από το "Στρατηγικόν" του αυτοκράτορα Μαυρικίου.

Νόμισμα του Μαυρικίου.

Ο Φλάβιος Μαυρίκιος Τιβέριος (539 - 602) ήταν διακεκριμένος στρατηγός, ικανός ηγέτης και διπλωμάτης, που διορίστηκε διάδοχος του θρόνου από τον αυτοκράτορα Τιβέριο.

Πολέμησε επιτυχώς κατά των Αβάρων, Σλάβων και Λομβαρδών. Για λόγους οικονομίας πήρε όμως αντιλαϊκά μέτρα, μάλιστα αρνήθηκε να πληρώσει λύτρα για 12.000 στρατιώτες του που ήταν στα χέρια των Αβάρων και τελικά εκτελέστηκαν. Όταν διέταξε τα στρατεύματα να παραμείνουν στα σύνορα τον χειμώνα, για λόγους οικονομίας, έγινε εξέγερση και ο Μαυρίκιος ανατράπηκε και θανατώθηκε από τον Φωκά, έναν εκατόνταρχο.
(δες εδώ)

 Ο Μαυρίκιος έγραψε το εγχειρίδιο στρατιωτικής τακτικής, το "Στρατηγικόν", που αποτέλεσε την θεωρητική βάση του βυζαντινού στρατού μέχρι και τον 11ο αιώνα.

Παρακάτω παραθέτουμε μερικά αποσπάσματα σε μετάφραση Δημήτρη Σκουρτέλη.

Από αυτά μπορούμε να κατανοήσουμε την νοοτροπία και την στρατηγική του Βυζαντίου, και κύρια το μέλημα για οικονομία δυνάμεων στην αντιμετώπιση του εχθρού.

Πεζοί

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Να είναι οδηγός των λόγων και των έργων η Παναγία Τριάδα, ο Θεός και Σωτήρας μας, η βέβαιη ελπίδα μας και η ασφάλεια, που οι θεϊκές Της πράξεις, οδηγώντας στα τελειότερα και τα πιο συμφέροντα, φέρνουν τα πιο αίσια αποτελέσματα.

Αν και χωρίς γνώση γράψαμε , σαν αδύναμοι που είμαστε, σπρωγμένοι μόνο από αγάπη προς το κράτος, αυτή (η Παναγία Τριάδα) θα τα ρυθμίσει, θα τα αλλάξει και θα μας οδηγήσει, με τις πρεσβείες της Δεσποίνης ημών Αχράντου και Αειπαρθένου Θεοτόκου Μαρίας και πάντων των Αγίων. ότι ευλογητός ο Θεός ημών εις τους αιώνας των αιώνων, αμήν.

Για πολύ χρόνο αμελήθηκε η κατάσταση του στρατού, και σχεδόν ξεχάστηκε, ας πούμε, χωρίς να δίνονται στους στρατηγούς μήτε οι βασικές γνώσεις, και έγιναν πολλά δυσάρεστα, πότε λόγω αγύμναστων στρατιωτών, και πότε λόγω απειρίας των στρατηγών.

Έτσι γράψαμε αυτό το βιβλίο, από όσα πήραμε από τους αρχαίους και με την λίγη πρακτική πείρα μας, όσο το δυνατόν πιο απλά, με έμφαση στα πρακτικά θέματα παρά στη γλώσσα. Δεν κάνουμε καμιά πρωτοτυπία ούτε θέλουμε να ξεπεράσουμε τους παλιούς. Αλλά όσοι έγραψαν δεν το έκαναν για να γίνουν κατανοητοί στους πολλούς, και παράβλεψαν τα απλά και αναγκαία, που τα χρειαζόμαστε τώρα. Εμείς κρίναμε απαραίτητο να μην αφήσουμε τα τετριμμένα, που χωρίς αυτά πόλεμος δεν γίνεται.

Κάνουμε μια μικρή εισαγωγή για τα στοιχειώδη που είναι απαραίτητα και κατανοητά σε όσους θέλουν να στρατηγήσουν, και μετά προσθέσαμε κάτι παραπάνω στα αρχαία "Τακτικά" και τις (στρατηγικές) θεωρίες. Δεν επιμεληθήκαμε καθόλου την έκφραση, αλλά χρησιμοποιήσαμε τις κοινές λέξεις και τις εκφράσεις που χρησιμοποιούνται πλατιά σήμερα κατά την συνήθεια των στρατιωτών στο Ρωμαίικο, για να γίνουν εύκολα κατανοητά.

Με την Χάρη του Θεού, ευκολία για τον αναγνώστη θα είναι, αλλά ο κάθε στρατηγός με την ίδια Χάρη του Θεού που δίνει όλα τα καλά, θα έχει βρει τα ίδια ή και καλύτερα (στρατηγήματα) με την δικιά του εμπειρία και φροντίδα, και ας μας συγχωρήσει που φανήκαμε τόσο πρόθυμοι.

Λέμε λοιπόν στον στρατηγό να αγαπάει τον Θεό και να είναι δίκαιος πάνω απ' όλα. Με αυτά θα αποκτήσει την εύνοια Του. Χωρίς Αυτήν, κανένα σχέδιο δεν θα πετύχει, ακόμα κι αν φαίνεται σωστό. Δεν είναι αυτονόητο πως θα επικρατούμε στους εχθρούς μας, ακόμα κι αν είναι αδύναμοι, γιατί όλα τα κανονίζει η Θεία Πρόνοια, μέχρι και για τα ψάρια και τα πουλιά.

Και του καλύτερου καπετάνιου, αν δεν φυσάει αέρας, δεν φαίνεται η τέχνη. Άμα όμως φυσήξει αέρας, και βάλει και την τέχνη του, διπλό δρόμο κάνει το καράβι. Έτσι και ο στρατηγός, άμα είναι θωρακισμένος με την ευμένεια του Θεού και εφαρμόζει άγρυπνα την στρατηγική και την τάξη, τότε, θα μπορεί να διοικεί σωστά τον στρατό που του έχουν εμπιστευθεί και να αντιμετωπίζει κάθε περίεργο σχέδιο των εχθρών.

Καλούμε επίσης τον στρατηγό να φαίνεται σε όλους ήρεμος και ατάραχος και λιτός στην διατροφή και τα ρούχα του. Να μην είναι επιδεικτικός και φανταχτερός στη ζωή του. Να είναι άγρυπνος και επιμελής για όσα είναι πράγματι σημαντικά, και να μην τα αντιμετωπίζει με τεμπελιά και απροθυμία. Με επιμέλεια και επιμονή, τα δυσκολότερα πράγματα μπορούν να γίνουν εύκολα. Όποιος περιφρονεί κάτι, θα περιφρονηθεί με την σειρά του. Αν σκέφτεσαι πολύ, και τα μεγαλύτερα προβλήματα λύνονται σύντομα και με ασφάλεια. Χρόνος χρειάζεται, είναι ο γιατρός.

Αλλά καλό είναι και να διοικούνται με πυγμή οι άντρες, ειδικά όσοι είναι αμελείς ή κακοί. Δεν είναι σωστό να ανεχόμαστε την κακία και την τεμπελιά, αλλά ούτε πάλι να διοικούμε επιδεικτικά και φανταχτερά ίσα-ίσα για να φαινόμαστε ενεργητικοί. Η αδιαφορία φέρνει ανυπακοή. Όσο για το μίσος, φέρνει καρπούς, όπως ξέρουμε.

Άμα υπάρχει ανωμαλία, πρέπει να αντιμετωπίζεται με φόβο υπέρ της δικαιοσύνης, να βρίσκεται η αιτία του προβλήματος, και η λύση να μην είναι η τιμωρία των παραβατών, αλλά ο σωφρονισμός τους. Έτσι κρατιέται τάξη και συνέχεια.

Κατάφρακτος.

Λόγος Έβδομος κεφάλαιον πρώτον.

Για την στρατηγική, για ποια κεφαλαιώδη ζητήματα πρέπει να φροντίσει ο στρατηγός πριν τον καιρό του πολέμου.

Δεν υπάρχει βάρκα που περνά τα πελάγη χωρίς καπετάνιο. Και δεν πολεμάς τους εχθρούς χωρίς τάξη και διοίκηση. Γιατί με αυτήν, (την διοίκηση) όχι μόνο, με την βοήθεια του Θεού, μπορεί να νικηθεί ένα ισάριθμο πλήθος εχθρών, αλλά και και ένα πλήθος πολύ μεγαλύτερο σε αριθμό, χωρίς πολλές δυνάμεις.

Γιατί, οι εχθροί δεν κρίνονται -όπως λένε μερικοί άπειροι- από το θράσος και τον αριθμό τους, αλλά από την εύνοια του Θεού, την τάξη τους και την στρατηγική τους. Αυτά πρέπει να φροντιστούν περισσότερο, και όχι η συγκέντρωση πλήθους στρατιωτών όπως-όπως. Γιατί, το μεγάλο πλήθος του στρατού φέρνει ασφάλεια και ωφέλεια σε όσους το χρησιμοποιούν σωστά, αλλά καταστρέφει και δημιουργεί τεράστια έξοδα στην αντίθετη περίπτωση.

Πρέπει λοιπόν να εκμεταλλευόμαστε σωστά τις εποχές και την διαμόρφωση της περιοχής όταν πολεμάμε τους εχθρούς. Και να προφυλαγόμαστε πρωτ' απ' όλα από τις αιτίες που δημιουργούν ζημιές, και μετά να επιχειρούμε εναντίον τους.

Αρχικά πρέπει να ψάχνουμε τι ενέδρες σχεδιάζουν εναντίον μας οι εχθροί, έχοντας πυκνές περιπόλους και από τις τέσσερις πλευρές του μέρους όπου έχουμε παραταχθεί.

Να μην κάνουμε καταδιώξεις άτακτα και σκόρπια.

Δεν επιτρέπουμε στον στρατηγό να συμμετέχει σε έφιππες καταδρομές και πρόωρες εμπλοκές.

Αυτά να γίνονται από τους αρμόδιους αξιωματικούς. ("άρχοντες") Αν λοιπόν αυτοί κάνουν κάποιο παράπτωμα ή αστοχία, θα υπάρχει μια ελπίδα σύντομης επανόρθωσης. (από τον στρατηγό) Αν ο πρώτος του στρατού σφάλλει, είναι αιτία απειθαρχίας και αυτό θα είναι η καταστροφή του.

Σοφός είναι ο στρατηγός που πριν αρχίσει ο πόλεμος έχει εξετάσει καλά τον εχθρό, και προφυλάγεται από τα πλεονεκτήματά του ενώ εκμεταλλεύεται τα μειονεκτήματά του.

Πάει να πει, αν ο εχθρός έχει περισσότερο ιππικό από εμάς, πρέπει να του καταστρέφουμε τις βοσκές, αν πλεονεκτεί σε αριθμό ανδρών να του κόβουμε τον ανεφοδιασμό.

Αν ο στρατός του αποτελείται από πολλά έθνη, με δώρα, χαρίσματα και υποσχέσεις να διαφθείρουμε τους αρχηγούς τους ώστε να στραφεί ο ένας εναντίον του άλλου.

Αν το εχθρικό έθνος χρησιμοποιεί φάλαγγα κονταροφόρων ("κοντάτον εστί το έθνος") να τους χτυπάμε σε στενά μέρη.

Αν είναι τοξότες, να φροντίζουμε να τους χτυπάμε στους κάμπους, επιδιώκοντας μάχη χέρι με χέρι.

Αν είναι Σκύθες ή Ούννοι, να τους κάνουμε επίθεση τον Φλεβάρη ή τον Μάρτη, όταν τα άλογά τους είναι εξαντλημένα από την κακοπάθεια του χειμώνα, και να τους χτυπάμε με τοξότες.

Αν βαδίζουν και στρατοπεδεύουν αφύλακτοι, τότε μέρα-νύχτα να τους χτυπάμε χωρίς δισταγμό.

Αν οι εχθροί δίνουν την μάχη με θρασύτητα και αταξία, όντας άπειροι του τι μπορούν να πάθουν, να παρατασσόμαστε δήθεν για μάχη και μετά να το αναβάλλουμε και να τους παρασύρουμε μακρύτερα, για να ενδώσουν στον βρασμό του θυμού τους. Και μόλις κουραστούν πια, τότε να ερχόμαστε σε συμπλοκή.

Βόρειοι μισθοφόροι.

Αν η προφυλακή τους είναι πεζοί, τότε να τους τραβάμε σε ίσιο μέρος, αλλά να τους πολεμάμε από μακριά με ακόντια, και όχι σώμα με σώμα.

Τους εχθρούς να τους βλέπουμε σαν να είναι κυνήγι.
Γιατί και σε αυτό έχει κατασκόπους, και δίχτυα, και ενέδρες, και προφυλακές, και με αυτά τα κόλπα το πιάνουμε το ζώο και όχι με την δύναμή μας. Έτσι θα κάνουμε και με τους εχθρούς, είτε είναι πολλοί, είτε λίγοι.

Δεν είναι σωστό να πιέζουμε τους εχθρούς μόνο στα φανερά και με μάχη χέρι με χέρι, ακόμα και αν πιστεύουμε πως θα τους νικήσουμε έτσι, αλλά με κίνδυνο και ζημιά πάνω από την συνηθισμένη.


Τέτοιο αποτέλεσμα δεν μετράει. Είναι απόλυτα απαραίτητο να αποσπάμε τη νίκη χωρίς απώλειες γιατί αλλιώς κούφια δόξα θα έχουμε.

Δείτε και εδώ:

Πηγές εικόνων: 

Η πρώτη, από την Βικιπαίδεια.
Οι υπόλοιπες εδώ:

"Ψιλοί". Οι ελαφροί πεζοί του Βυζαντινού στρατού.

Τυπικός "ψιλός".
 Έχει σαν ασπίδα ένα τομάρι ζώου
και σαν επιθετικό όπλο ένα εύκαμπτο ραβδί με βάρος στην άκρη.
 Το όπλο είναι θανατηφόρο εναντίον οποιουδήποτε θωρακισμένου αντιπάλου.
Φαίνεται να φορά έναν πέτσινο σκούφο - κράνος με φούντα.
Θα λέγαμε πως το χρυσοποίκιλτο "παραμήριον" στη ζώνη του,
είναι η μοναδική ένδειξη πως ο άνδρας αυτός είναι στρατιώτης.
Η μικρογραφία δείχνει τον... αστερισμό του Ωρίωνα.

“Ψιλός” στην αρχαία στρατιωτική ορολογία σημαίνει “ελαφρά οπλισμένος”.

Το σώμα αυτό επανδρώνονταν από τους φτωχότερους πολίτες, που δεν μπορούσαν να αγοράσουν κράνος, ασπίδα και δόρυ. Ήταν συνήθως αγρότες και βοσκοί. Πολεμούσαν με ρόπαλα, τσεκούρια, μαχαίρια, πέτρες και σφεντόνες, ενώ σαν δόρατα είχαν απλά μακριά ξύλα. Στη ουσία είχαν τον καθημερινό “εξοπλισμό” ενός αγρότη, με τα συνήθη  εργαλεία του, ή είχαν όπλα που θα μπορούσαν να θεωρηθούν σαν εργαλεία από έναν πρόχειρο παρατηρητή.

Οι ψιλοί, που κατά τεκμήριο ήταν φτωχοί, έλπιζαν να βελτιώσουν τον εξοπλισμό τους, την θέση τους στο στρατό, και γενικά την οικονομική τους κατάσταση από τα λάφυρα του πολέμου, και γι αυτό ήταν μαχητικότατοι.

Το ίδια περίπου ίσχυαν και την Βυζαντινή περίοδο.

Με αυτήν την "γκλίτσα", ο "ψιλός" μπορούσε να ρίξει έναν ιππέα από τη σέλα.

Οι ψιλοί όχι μόνο δεν ήταν άχρηστοι, όπως θα μπορούσαμε να υποθέσουμε, αλλά άκρως απαραίτητοι στην αρχαία και μεσαιωνική μάχη. Αυτοί άρχιζαν την εμπλοκή, κατά κανόνα. Η ευκινησία τους επέτρεπε να παρενοχλούν τους βαριά οπλισμένους -την φάλαγγα- και συχνά την έκαναν να χάνει την συνοχή της, ανοίγοντας τον δρόμο για τους δικούς τους βαριά οπλισμένους που αποτελείωναν τον εχθρό.

Ο Κάιν, ως "ψιλός" σκοτώνει τον Άβελ με το σαγόνι ενός ζώου.

Οι “ψιλοί” ήταν ανεκτίμητοι και στην καταδίωξη του νικημένου, και στην αναγνώριση του εδάφους πριν την εμπλοκή, όχι μόνο λόγω των ικανοτήτων που ήταν προϋπόθεση των επαγγελμάτων τους, αλλά και λόγω της εμφάνισής τους, που δεν δημιουργούσε την εντύπωση πως ήταν στρατιώτες. Δηλαδή, μπορούσαν να δράσουν και ως κατάσκοποι.

Δαυίδ και Γολιάθ.
Τυπική σύγκρουση "ψιλού" και θωρακισμένου.
Ο Δαυίδ χρησιμοποιεί τον μανδύα του σαν ασπίδα,
αλλά και έχει ένα μέρος του τυλιγμένο στο στήθος σαν θώρακα.
Σημειωτέον πως ο Δαυίδ σφάζει τον Γολιάθ με το ίδιο του το σπαθί.
μια σκηνή λεηλασίας που ήταν κοινός τόπος στις μάχες των 'ψιλών"
όπως θα δούμε παρακάτω.

Στην Βυζαντινή αγιογραφία, τέτοιοι “ψιλοί” απεικονίζονται σε πολλές ευκαιρίες. Ένας τυπικός “ψιλός” ήταν ο τσοπάνης Δαυίδ, που τον βλέπουμε να νικά τον βαριά οπλισμένο Γολιάθ με την σφεντόνα. Η σκηνή δεν ήταν τότε τόσο σπάνια όσο μας φαίνεται σήμερα. Η σφεντόνα, πράγματι, μπορούσε να προξενήσει διάσειση ή και θάνατο σε όποιον φόραγε σιδερένιο κράνος, χωρίς να το τρυπήσει. 

Αλλού, βλέπουμε τον νεαρό Προφήτη να μάχεται με ρόπαλο, ως βοσκός.

Με τον μανδύα δεμένο στο στήθος, σαν θώρακα αλλά και για ευκινησία,
ο Δαυίδ μάχεται με ρόπαλο.
Η γυναικεία φιγούρα είναι συμβολική της Δύναμης.

Στις εικόνες της Γέννησης, ορισμένοι από τους βοσκούς που παραστέκουν τον Θεάνθρωπο είναι πρόδηλα “ψιλοί”. 'Ενας έχει ένα “παραμήριον”, μακρύ μαχαιρι ή κοντό σπαθί του Βυζαντίου που αποκλείεται να ανήκε σε τσοπάνη. Στην ίδια σκηνή, τα ραβδιά των βοσκών είναι σίγουρα όπλα, και μάλιστα κατά ιππέων.

Το "παραμήριον", το κοντό σπαθί, στην δεξιά μορφή του βοσκού της Γέννησης, είναι εμφανές.
Τα ραβδιά τους είναι όπλα κατά ιππέων.
Η αριστερή μορφή έχει πολεμικό πέλεκυ.
Ίσως η ταύτιση των βοσκών της Γέννησης με τους "ψιλούς" του Βυζαντινού στρατού δεν είναι τυχαία.
Συμβολίζει τη  προστασία της Πίστης από το Βυζαντινό κράτος.
δείχνοντας ταυτόχρονα ταπείνωση μπροστά στο
μεγαλείο του Κυρίου.

Στην Γέννηση της μονής Οσίου Λουκά, ένας βοσκός κρατά πολεμικό πέλεκυ -μια που έχει λεπτή λάμα. Η μορφή πίσω, φορά μια τυπική κάπα τσέλιγκα.

Γέννηση, Όσιος Λουκάς Βοιωτίας.
Η προβιά που φορά η μορφή αριστερά είναι ένας εξαίρετος θώρακας.
Από μέσα διακρίνεται το ιμάτιό του.
Φορά ένα πέτσινο σκουφί που έχει ρόλο κράνους, το "καμηλαύκιον".
Δεξιά , ο "ψιλός" έχει και πάλι τυλιγμένο τον μανδύα του στο χέρι σαν ασπίδα,
ενώ κρατά έναν πέλεκυ, εμφανώς πολεμικό, λόγω της λεπτής του λάμας.
Τον πέλεκυ αυτόν, τον βλέπουμε και στην επόμενη φωτογραφία.

Βυζαντινός πολεμικός πέλεκυς
(τζικούριον)

Στο σύγγραμμα αγνώστου Βυζαντινού στρατηγού, το: “Κατά παραδρομήν Πόλεμος” αναδείχνεται ο ρόλος των “ψιλών” στον πόλεμο φθοράς που περιγράφει. Δεν κρύβει βέβαια την φτώχεια τους και την απληστία που αυτή γεννούσε...

Οι μάχες άρχιζαν με αυτούς, και φαίνεται πως η τόλμη τους έσπαγε πρώτη την εχθρική παράταξη:

Σκηνή από τον "Εμπαιγμό" του Κυρίου.
Μίξη "ψιλών" και βαριά οπλισμένων πεζών.

“...και όλη τη νύχτα να ανάβει [ο στρατηγός] φωτιές ολόγυρα, να τους χτυπάει με σφεντόνες και να παρακινεί τους "ψιλούς" να έρχονται σε μάχη χέρι με χέρι, μέχρι να μπουν στο στρατόπεδο και να αρπάζουν άλογα, μουλάρια και αγαθά. Άμα γίνει αυτό, με την βοήθεια του Θεού, θα γίνει γνωστό στο υπόλοιπο στράτευμα και όλοι θα ορμήσουν στο ρήγμα για να αρπάξουν λάφυρα και ελπίζοντας σε κέρδος.”

Εδώ, "ψιλοί" από την Βάπτιση.

Και αλλού λέει περίπου τα ίδια, υπογραμμίζοντας το ότι οι “ψιλοί” είναι αήττητοι σε ορεινό έδαφος:

“Θα βάλεις τους γενναιότερους και γρηγορότερους “ψιλούς” να πλησιάσουν κρυφά, και από τη μέση να αρχίσουν την επίθεση. Αν γύρω από το στρατόπεδο έχει υψώματα, ή έστω από τη μια μεριά μόνο, θα τους αφανίσεις με σφεντόνες και βέλη. Αν ο τόπος είναι ομαλός, θα πολεμήσεις σοβαρότερα.

Αν οι εχθροί ιππεύσουν και επιτεθούν στους ψιλούς, δεν θα τους κάνουν τίποτα, γιατί δεν θα βοηθάει ο τόπος, αντίθετα, οι ίδιοι θα πάθουν ζημιά. Να σαλπίσουν και να φωνάξουν οι παρατάξεις από όλες τις μεριές και να αρχίσει γερό πόλεμο ο στρατηγός από πίσω. Αν δεν αρχίσουν να το σκάνε οι εχθροί, τότε οι διοικητές να παρακινήσουν τους ψιλούς να μπουν στις σκηνές του στρατόπεδου. Αμα αρχίσουν να πιάνουν άλογα, λάφυρα και αιχμαλώτους, θα το δει ο υπόλοιπος στρατός και θα ορμήξουν όλοι για αρπαγή, και θα τους κατακόψουν με το σπαθί.”

Αλλη μιά παράσταση του Δαυίδ ως "ψιλού".

Αλλά και κανονικοί στρατιώτες μεταμφιεζόταν σε αγρότες, μοιάζοντας με “ψιλούς”: (από το ίδιο)

“Ντύσε μερικούς στρατιώτες σαν γεωργούς, και βάλε ανάμεσά τους και μερικούς πραγματικούς αγρότες, με τα εργαλεία τους. Όλοι να είναι άοπλοι και ξεσκούφωτοι, και να έχεις και μερικούς ξυπόλητους. Να είναι όλοι έφιπποι και να βαστάνε κοντοράβδια ξύλινα. Έτσι θα ξεγελάσουν τον εχθρό, πως δεν είναι στρατιώτες, αλλά οι λεγόμενοι "οικοφύλακες" (αγροφύλακες, δραγάτες) Να είναι καμιά εικοσαριά. Να έχουν μαζί τους ζώα, βόδια, άλογα και μουλάρια. Να εμφανιστούν στους εχθρούς υποκρινόμενοι πως τρέχουν από χωριό σε χωριό για να μαζέψουν τα αδέσποτα ζώα και να τα κλείσουν στο κοντινότερο οχυρό για να τα προστατεύσουν.

Όταν τους δουν οι εχθροί να τρέχουν με τα ζώα και καταλάβουν πως είναι απλοί αγρότες, θα τους καταδιώξουν άφοβα. Αυτοί θα φροντίσουν να τους οδηγήσουν στην ενέδρα, και όσο και να αντισταθούν, θα νικηθούν σίγουρα.”

Σκηνή λιθοβολισμού από την Παλαιά Διαθήκη.
Στην ουσία βλέπουμε την αρχή μιας μάχης,
με τους λιθοβολιστές στην πρώτη γραμμή
και τους βαριά οπλισμένους πίσω,
έτοιμους να εκμεταλλευθούν τα ανοίγματα στην εχθρική παράταξη
που θα δημιουργήσουν οι "ψιλοί"

Μελέτη, συλλογή στοιχείων, μετάφραση κειμένων: 

Δημήτρης Σκουρτέλης

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την μνεία του συγγραφέα.

Σημείωση:
Επειδή το σύστημα δεν περνάει την απάντησή μου στο σχόλιο που έγινε, την δημοσιεύω εδώ:
Σχόλιο:

Brainstorm15 Φεβρουαρίου 2015 - 12:40 μ.μ.

γιατί και ο όχλος ενίοτε είναι αποτελεσματικός :) πολύ ωραίο το άρθρο. μια μικρή διόρθωση-οι δυο πελεκυφόροι στην 10η εικόνα είναι του "μηχανικού" της στρατιάς του Αλεξάνδρου (Φυλλάδα του Μεγαλεξάνδρου) Φτιάχνουν μία γέφυρα κόβοντας δέντρα. Και μία ερώτηση-η πρώτη εικόνα πόθεν και ποίου αιώνος;

Απάντηση:
Η πρώτη εικόνα προέρχεται από την εικονογράφηση ενός βιβλίου του Γερμανικού πάνω στα φυσικά φαινόμενα που αναφέρονται στον Άρατο, και χρονολογείται στον ένατο αιώνα. Λένε πως φιλοτεχνήθηκε στην Λοραίνη, (Γαλλία) αλλά είναι φανερό πως ανήκει αισθητικά στην "Αναγέννηση των Μακεδόνων" και προφανώς είναι βυζαντινό έργο ή αντίγραφό του, που εμπνέεται από αρχαία πρότυπα. Ιδού τα στοιχεία για περισσότερη έρευνα. 
http://live.dbpedia.org/page/Leiden_Aratea

Ευχαριστώ για την διόρθωση. Οι "ψιλοί" ανήκουν σίγουρα, στην κατηγορία των "Αγνώστων Ηρώων" του Μεσαίωνα, και κανείς Ιστορικός της εποχής δεν καταδέχτηκε να ασχοληθεί με τα κατορθώματά τους που ήταν οπωσδήποτε σημαντικά. Η αντίληψη πως ήταν "ψωμοτύρι" των κατάφρακτων δεν στέκει. Μάλλον ο εφιάλτης τους ήταν. Θυμίζω -από τις σπάνιες αφηγήσεις- πως στην μάχη των Καρρών οι ψιλοί χώνονταν κάτω από τα άλογα των Περσών κατάφρακτων και τα ξεκοίλιαζαν. Να θυμίσω επίσης τους αρχαίους "άμιππους" που έτρεχαν πίσω από τους ιππείς και τους προστάτευαν -δηλαδή μάλλον προστάτευαν τα πανάκριβα άλογα από παρόμοιες επιθέσεις...

Ενδυμασίες Κρητικών αρχόντων του 1432. Οικογένεια Μοχιότη.

Στο ναό των αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ στα Λακώνια της Κρήτης, υπάρχουν αναπαραστάσεις των δωρητών του ναού, της οικογένειας Μοχιότη.

Εικονίζονται οι Μιχαήλ, Νικόλαος, Ιωάννης, και η γυναίκα του.

Οι παραστάσεις δείχνουν ενδυμασίες της εποχής, επηρεασμένες από την Βενετία, και δείχνουν την ένδυση της ανώτερης τάξης το 1432, χρονολογία που αναφέρεται στην κτητορική επιγραφή του ναού.

Ο ένας, κρατά παλίντονο σύνθετο τόξο και έχει την φαρέτρα στη ζώνη, κατά τον Ανατολικό τρόπο, συνεχίζοντας την πανάρχαιη παράδοση της ειδίκευσης των Κρητικών στην τοξοβολία.

Ο άλλος πιθανά κρατά “ραβδί” πολεμικό ρόπαλο. (υπάρχει φθορά στο επίμαχο σημείο).

Η έλλειψη μανδύα στις μορφές του Μιχαήλ και του Νικολάου δείχνει πολεμική ετοιμότητα.

Ο Ιωάννης, που φορά μανδύα και κρατά συμβολικά την εκκλησία στο χέρι μαζί με την γυναίκα του, είναι πιθανά ο αρχηγός της οικογένειας. 
Η στήριξη της συμβολικής εκκλησίας και από την σύζυγο του Ιωάννη (το όνομα δεν αναφέρεται ή έχει φθαρεί) υπονοεί πως χρησιμοποιήθηκαν και δικά της, προσωπικά κεφάλαια για την ανέγερσή της. Συμπεραίνουμε πολλά, λοιπόν για την υψηλή θέση της γυναίκας εκείνη την εποχή.

Πιο “καθυστερημένη” ενδυματολογικά είναι η γυναίκα του Ιωάννη, υπονοώντας ίσως την άτεγκτη ηθική της, και φορά τυπικό βυζαντινό φόρεμα. Το “σαρίκι” στο κεφάλι της απαντά συνήθως σε ενδυμασίες καλογριών, αλλά εμφανίζεται και σε κοσμικές κυρίες της εποχής, και πάλι ίσως υπονοώντας αυστηρότητα ηθών.

Πηγήεικόνων: