Βυζαντινοί ξιφομάχοι στο Μηνολόγιον του Βασιλείου Β΄.

Το λεγόμενο «Μηνολόγιον του αυτοκράτορος Βασιλείου Β'» είναι ένα εικονογραφημένο χειρόγραφο που περιέχει βίους αγίων. Φιλοτεχνήθηκε σαν δώρο για τον αυτοκράτορα, στην Κωνσταντινούπολη, στο τέλος του δέκατου αιώνα, ή τις αρχές του ενδέκατου. 

Πρόκειται για κορυφαίο αριστούργημα της βυζαντινής τέχνης, και μάλιστα, υπογράφεται από οχτώ καλλιτέχνες, Πανταλέοντα, Γεώργιο, Μιχαήλ Νέο, Μιχαήλ Βλαχερνίτη, Συμεών, Συμεών Βλαχερνίτη, Μηνά και Νέστορα, πράγμα σπανιότατο για την βυζαντινή τέχνη...

Σήμερα, το χειρόγραφο βρίσκεται στο Βατικανό.

Στα μαρτύρια των αγίων που απεικονίζει, οι δήμιοι δεν παρουσιάζονται σαν Ρωμαίοι στρατιώτες, μα σαν σύγχρονοι, βυζαντινοί πολεμιστές, με την στολή τους. Τους βλέπουμε εικονισμένους με προσοχή, και συχνά όμορφους, με το τυπικό άκακο πνεύμα της βυζαντινής τέχνης, που θεωρεί τον άνθρωπο Εικόνα του Θεού, και συνεπώς δεν θέλει να τον δείξει κακόμορφο.

Οι εικονογράφοι παρατήρησαν τις μορφές των στρατιωτών της εποχής τους, τους λεγόμενους “αγούρους” ή “παλληκάρια”, και απεικόνισαν πιστά όχι μόνο τις μορφές τους, αλλά και τις σοφά μελετημένες στάσεις μάχης που παίρνουν για να δώσουν το τελικό χτύπημα. Έχουμε έτσι μια καλή εικόνα της βυζαντινής τεχνικής της ξιφομαχίας.

Ας παρατηρηθεί πως οι υψηλές περισκελίδες προσδένονται με ιμάντες στη ζώνη.
Αυτές δεν θα ήταν ορατές εαν ο στρατιώτης δεν είχε "πήξει τας ποδέας του"
δηλαδή ανασηκώσει το χιτώνιό του μπήγοντας τις άκρες του (ποδέες) στη ζώνη,
 για ελευθερία κινήσεων.

Η συνήθεια αυτή περιγράφεται έντονα στο Έπος του Διγενή.
Τυπική βυζαντινή συνήθεια και το δέσιμο του μανδύα στο στήθος, με τον ίδιο στόχο.

Ο στρατιώτης έχει τυλίξει την άκρη του μανδύα στο χέρι ως αυτοσχέδια ασπίδα. Αυτή δεν είναι κίνηση δημίου, αλλά ξιφομάχου, και είναι απόδειξη πως τέτοιους ξιφομάχους παρατήρησαν οι καλλιτέχνες που εικονογράφησαν το μηνολόγιο.

Και αυτή η αυτοσχέδια ασπίδα αναφέρεται στο Έπος του Διγενή.

Σε αυτήν την παρουσίαση, με κάθε σεβασμό στη μνήμη των Αγίων Μαρτύρων, απομονώσαμε τις μορφές των δημίων, και τις παραθέτουμε, πιστεύοντας πως έτσι δίνουμε μια καλή εικόνα των βυζαντινών στρατιωτών.

Για μια πλήρη ανάλυση των στάσεων των ξιφομάχων, δείτε τα σχόλια του Δάσκαλου της μεσαιωνικής και βυζαντινής οπλομαχίας Γεώργιου Γεωργά εδώ:

"Οι Βυζαντινοί ξιφομάχοι στο Μηνολόγιον του Βασιλείου Β΄ δηλώνουν τις θέσεις φύλαξης της Βυζαντινής οπλομαχίας"