Αρχαίες επιτάφιες επιγραφές. Μια πηγή του Ακριτικού έπους.

Βρισκόμαστε στις πηγές του Ακριτικού Έπους.

Μια νεκρική επιγραφή Ελληνα λεγεωνάριου και μια άλλη, ενός παιδιού, απηχούν τις αντιλήψεις περί Κάτω Κόσμου των Ακριτικών τραγουδιών, αλλά έχουν και πολύ συγκεκριμένα στοιχεία που περιλήφθηκαν σε αυτά.

Πρώτη επιγραφή (εικόνα):

"Ο Αρης αποστρατεύτηκε, παράδωσε τα όπλα του στον [θεό] Άρη, και εγκαταλείποντας την μονάδα του και όλα αυτά,  πήγε σε έναν άλλο κόσμο, άσκημο, όπου μόνο σκοτάδια υπάρχουν."

Όπως και στα δημοτικά τραγούδια, δεν υπάρχει καμιά ελπίδα για την μεταθανάτια ζωή. Η αντίληψη αυτή για τον Κάτω Κόσμο είναι απόλυτα όμοια με αυτή των ακριτικών επών.

Δεύτερη επιγραφή:

"Ο ήρωας Νικάνορας αποχαιρετά τον Νικάνορα.
Τούτο το μνήμα έστησε ο Νικάνορας πάνω στο παιδί του, τον Νικάνορα.
Η πέτρα [του τάφου] τα λέει αυτά στους διαβάτες.
Μοναχογιός εγώ, αναθράφηκα από τον πατέρα και την μητέρα μου σε παλάτια.
Αλλά ο Άδης δεν ξέρει από λύπηση, και με πήρε, δωδεκάχρονο παιδί, κάτω από το χώμα, κόβοντας κάθε ελπίδα στους γονείς μου.
Εδώ κοίτομαι, σε έναν τόπο ημιθέων και ευσεβών. 
Με κλαίει ο πατέρας μου και όλοι οι φίλοι μου εκεί πάνω.
Και αν και είμαι μικρός ακόμα, θα πω την γνώμη μου στους ανθρώπους:
Κουφάρια παιδιών πολλά έχουν αφεθεί σε τούτα τα δώματα.
Και αν κάποιος τα αγαπούσε, πιο βαρύ καημό στην καρδιά δεν θα έχει."

Εκτός από την ίδια ανέλπιδη αντιμετώπιση της ζωής μετά θάνατον, έχουμε την συμπτωματική ανακήρυξη του παιδιού σε ήρωα. Στο τέλος της αρχαιότητας κάθε νεκρός ονομάζονταν "Ήρωας". Οι κατοπινοί άνθρωποι όμως, φαίνεται πως το ερμήνευαν με την σημερινή έννοια.

Έτσι λοιπόν ο νεαρός  "ήρωας", που είναι και μοναχογιός,  ανατράφηκε σε παλάτι, όπως ο Διγενής, που άλλωστε νέος πέθανε κι αυτός, η μνεία της "πέτρας" (λίθου) θυμίζει το γνωστό: "η πλάκα τον ανατριχιά" ενώ η απονιά του Άδη είναι ίδια με την απονιά του Χάρου στα δημοτικά τραγούδια.

Τρίτη επιγραφή:

Υπάρχει και η γνωστότερη στους αναλυτές νεκρική επιγραφή της Μάξιμας, 

"Καισεννίαν Μάξιμαν την και Αμαζόνιν την σεμνοτάτην ματρώναν στολάταν αρχιέρειαν",

που βρέθηκε στην Σεβάστεια, και με βεβαιότητα έδωσε το όνομα στην αμαζόνα Μαξιμώ, την αντίπαλο του Διγενή, από παρεξήγηση όσων την διάβαζαν, μια που το "Αμαζόνα" ήταν πλέον ιερατικός τίτλος αφού η επιγραφή είναι της Ρωμαϊκής περιόδου. 

Φαίνεται πως οι αρχαίες επιγραφές, αυτές ή και άλλες ανάλογες, συχνά παρανοημένες, ήταν μια από τις πηγές του ακριτικού έπους.

Συνεπώς, οι αρχαίες πηγές που ανακαλύπτονται στα ακριτικά έπη, δεν είναι όλες λόγιας προέλευσης (οι επιγραφές πιθανά ήταν ήδη καταχωμένες την εποχή που συντάχθηκαν τα λόγια έπη) αλλά λαϊκής. 

Ο κόσμος κοίταζε τα μνημεία, και με λίγα κολλυβογράμματα και πολλή φαντασία, γεννοβολούσε τα έπη.

Η έρευνα συνεχίζεται.

Πηγές και τα αρχαία κείμενα:

Πρώτη επιγραφή:

Πηγή:
Βρετανικό Μουσείο, περ. 160 μ.Χ. (πηγή κειμένου: καταγραφή από το ίδιο το μνημείο)

"Παυσάμενος στρατιάς, Άρης Άρη παρέδωκεν όπλα και στρατιάν καταλίπας ταύτα, εις έτερον κόσμον άκοσμον απελήλυθε όπου ουδέν υπάρχει ειμή μόνον σκοτίη." 

Δεύτερη επιγραφή:

Regions : Northern Greece (IG X)

EAM 193     EAM 192    EAM 194 

Makedonia (Orestis) — Archangelos (formerly Tsouka) — 1st/2nd c. AD — GVI 665

below relief.1

  Νικάνωρ Νικάνορος ἥρω[ς]

             χαῖρε·

Νικάνωρ ἐπὶ παιδὶ τάφον Νικάνορι [τόνδε]

θῆκε· λίθος δ’ ἐνέπει ταῦτα παρε[ρχομένοις]·

5

μοῦνος ἐγὼ πατρὸς καὶ μητέρος ἐν μ̣[εγάροισιν]

θρέφθην· ἀλλ’ Ἄιδης οὐκ ἐλεεῖν ἔμαθ[εν],

[ἀ]λλά με δωδεκέτηρον ὑπὸ χθονὸς ἤγαγε π[αῖδα],

ἐλπίδας ἐκκόψας ἡμετέρων τοκέω[ν]·

κεῖμαι δ’ ηἰθέων τε καὶ εὐσεβέων ἐνὶ χώ̣[ρωι],

10

πατρ̣ὶ μὲν οἰκτρὸς ἐμῶι, πᾶσι δὲ κεῖθι φίλο[ς]

τοῦτο δ’ ἐμῆς γνώμης ἀστοῖς ἔτι νηπίαχό[ς περ]

ἐξενέπω· τέκνων λείψανα πολλὰ λιπε̣[ῖν]

[δ]ώμασιν· εἰ γὰρ καί τι παρασφήλειέ τις αἴσ[ηι]

[οὔποτέ γ’ ἐ]ν̣ κραδίηι πένθος ὅμοιον ἔτ̣[λη].