Ο ...Χάρος καταδιώκει τον αποστάτη Βάρδα Φωκά.

Κεφαλή "ραβδίου" 'η "απελατικίου"
το πολεμικό ρόπαλο των Βυζαντινών.

....ένας από δαύτους, πρώτος σε τόλμη και γενναιότητα, που τον έλεγαν Κωνσταντίνο, αλλά Χάρο τον φώναζαν, πήγε μπροστά από τους άλλους και γρήγορα κατέβαινε προς τον Φωκά, που πήγαινε τελευταίος από τους δικούς του, έτοιμος να αντιμετωπίσει όποιον έρχονταν πίσω τους. Τον είδε ο Χάρος από μακριά και τον γνώρισε, και του αμόλησε βρισιές άσεμνες και απρεπείς. Μπάσταρδο και δειλό τον έλεγε, και του ζήταγε να περιμένει λιγάκι, για να πάρει βραβείο για την αποστασία του.

Ο Φωκάς, ακούγοντας τις βρισιές και δίνοντας βάρος σε όσα έλεγε ο άλλος, τράβηξε το χαλινάρι και πήγε προς εκείνον.

“Άνθρωπε,” είπε “θα έπρεπε να σκέφτεσαι πόσο αστάθμητη είναι η τύχη των ανθρώπων, και να μην επωφελείσαι από την ατυχία ενός ανθρώπου, αλλά να τον λυπάσαι. Και καλύτερα θα ήταν να με ελεείς, εμένα τώρα που δυστυχώ, εμένα, που είχα πατέρα Κουροπαλάτη, Καίσαρα παππού, Βασιλιά θείο, και εγώ ο ίδιος έγινα Δούκας και κατατάσσομαι στους ανώτερους. Και τώρα, υποφέρω από τα χειρότερα κακά και την χειρότερη φτώχεια.

Αυτά που είπες, ηλίθιε, είναι για να τα ακούνε παιδάκια, γιατί μόνο αυτά μπορείς να ξεγελάσεις. Εμένα, με αυτά σου τα λόγια, δεν με ακούμπησες.”

Και κτυπώντας το άλογό του και πλησιάζοντας με τόλμη, έβγαλε από την θήκη του ο Φωκάς το ρόπαλο του και σμίγοντας, του ρίχνει μια στο κράνος και τον σκότωσε μεμιάς, αφού η περικεφαλαία δεν άντεξε την δύναμη του χτυπήματος. Και γυρίζοντας το χαλινάρι, πήρε ξανά το δρόμο του.

Σκυλίτζης, “Σύνοψις ιστοριών”

Μεταφορά στη Νεοελληνική, Δημήτρης Σκουρτέλης

Για την αποστασία του Βάρδα Φωκά, εδώ.

https://el.wikipedia.org/…/%CE%A3%CF%84%CE%AC%CF%83%CE%B7_%…

Πηγή εικόνας:

Ανατολικά σύνορα - Δημήτρης Σκουρτέλης

Ο Βάρδας Σκληρός στην Βαγδάτη: Μια πηγή του Ακριτικού Έπους

Η Βαγδατη τον Μεσαίωνα.

Η ιστορία του Βάρδα Σκληρού στην Περσία (Βαγδάτη - Βαβυλώνα κατά τους βυζαντινούς ιστορικούς) μοιάζει με παραμύθι.

Ο βασιλιάς Χοσρόης αντιμετωπίζει την εξέγερση ενός γνήσιου Πέρση (όχι Αραβικής καταγωγής) απόγονου των Αχαιμενιδών, του Ίναργου, που “ἀνασείει τε τὸ γένος τῶν Ἀχαιμενιδῶν ἅπαν καὶ ἀπόστασιν κινεῖ κατὰ τῶν Σαρακηνῶν.”  Ο Ίναργος κυριαρχεί στις μάχες, ενισχυμένος από 20.000 Τούρκους που στρατολόγησε από την Ανατολή. Τα στρατεύματα του Χαλίφη της Βαγδάτης (“βασιλιά” και “Βαβυλώνιο”τον αποκαλούν οι Βυζαντινοί ιστορικοί) ηττώνται σε κάθε μάχη, και ο Ίναργος προβαίνει σε γενοκτονία του Αραβικού πληθυσμού.

Δεν έχει άλλη διέξοδο ο Χαλίφης παρά να απελευθερώσει τον αιχμάλωτο Ρωμιό στρατηγό,  και να του αναθέσει την διοίκηση ενός αποσπάσματος από άλλους Ρωμιούς αιχμάλωτους των Περσών. Ο Σκληρός κατ΄αρχάς φέρνει αντιρρήσεις γιατί πιστεύει πως οι ταλαιπωρημένοι από την φυλάκιση άντρες δεν θα μπορούν να πολεμήσουν.

Από την άλλη αρνείται να διοικήσει στράτευμα Σαρακηνών.  “στρατεύματα μέντοι λαβεῖν Ἀράβων ἢ Σαρακηνῶν ἢ ἑτέρων ἐθνῶν τῶν τῷ Χοσρόῃ ὑποκειμένων οὐδ' ὅλως ἠνέσχετο”. Έτσι, τελικά, αναλαμβάνει να οργανώσει τους Ρωμιούς αιχμαλώτους. Τους οδήγησε στα λουτρά, τους έντυσε και τους εξόπλισε καλά. Τρεις χιλιάδες μαζεύτηκαν μέσα από τις φυλακές, όλοι έμπειροι στρατιώτες, “Οἳ δὲ, ἅτε γενναῖοι ἄνδρες καὶ μάχιμοι, καὶ τάξεις εἰδότες ὁπλιτικὰς”.

Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη

Ο Σκληρός τους μετέτρεψε τάχιστα σε μάχιμη δύναμη. Πέφτει πάνω στον Ίναργο, διαλύει τον στρατό του και τον σκοτώνει. “εκείνοι τω ξένω της καθοπλίσεως, και τω αήθει της φωνής και τω αγνώστω της παρατάξεως, τω δε πλέον και τη ραγδαία φορά και ρύμην των Ρωμαίων καταπλαγέντες τρέπονται κατά κράτος”

Η νίκη ήταν ολοκληρωτική, και οι Ρωμιοί πήραν πολλά λάφυρα και άλογα, και δεν είχαν καμιά όρεξη να γυρίσουν πίσω στον Χαλίφη: “λείαν δ' ὅτι πολλὴν περιβαλόμενοι καὶ ἵππους συχνοὺς οὐκέθ' ὑποστρέψαι πρὸς Χοσρόην ἔγνωσαν…”

Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη

Μετά, η ιστορία έχει δυο εκδοχές, κατά τον Κεδρηνό. Ή το απόσπασμα των Ρωμιών, χωρίς αντίπαλο πλέον, συνεχίζει την πορεία του και καταφεύγει στα εδάφη της Αυτοκρατορίας, ή αυτό γίνεται μετά τον θάνατο του βασιλιά Χοσρόη, που δεν άργησε, άλλωστε. Ο διάδοχός του τους άφησε να φύγουν για να δείξει φιλική στάση προς την Αυτοκρατορία

Ο Ψελλός δίνει τρίτη εκδοχή. Το απόσπασμα των Ρωμιών, μετά τη νίκη του φεύγει για την Αυτοκρατορία επειδή φοβάται πως θα φυλακιστεί ξανά. Οι Πέρσες το καταδιώκουν με πολλαπλάσιες δυνάμεις, αλλά οι Ρωμιοί νικούν ξανά, λόγω της ανυπέρβλητης μαχητικής τους αξίας, και οι Πέρσες, “ἔγνωσαν ὅσῳ τῷ μέτρῳ τῆς τῶν Ῥωμαίων ὑστεροῦσι χειρός” και έτσι, οι Ρωμιοί επιστρέφουν ασφαλείς.
Φαίνεται πως η παραμονή του Βάρδα Σκληρού στη Βαγδάτη κράτησε δέκα χρόνια: 979-989.

Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη

Τα Ακριτικά τραγούδια.

Ίχνη ετούτης της περιπέτειας έχουν επιζήσει πεντακάθαρα στα ακριτικά τραγούδια. Από τον τρόπο της αφήγησης των ιστορικών, φαίνεται πως ήδη είχε περάσει στην βυζαντινή ‘μυθολογία’. Είναι μάλιστα τυπικό επεισόδιο στα τραγούδια, να αιχμαλωτίζεται ο ήρωας και μετά να λύνεται και να νικά τους εχθρούς του. (Δες: άσμα Θεοφύλακτου, Πορφύρη, Γιου του Αντρόνικου, Σκλερόπουλου κλπ.)

Ακόμη, στο τραγούδι του Αρμούρη, έχουμε εγκάρδια συνομιλία του Αμιρά με τον φυλακισμένο από αυτόν πατέρα του νεαρού ήρωα, συνεννόηση μεταξύ τους για να περιοριστεί η ορμή του, και τελικά, παντρολογήματα του γιου του Αρμούρη με την κόρη του Αμιρά!

Σε ένα άλλο τραγούδι, αναφέρεται καθαρά ο πατέρας του ήρωα Παπάνου να μπεκροπίνει στην “Βαβυλώνα” όταν μαθαίνει με μαντεία πως ο γιος του αιχμαλωτίζεται από τον Αυτοκράτορα και τρέχει να τον ελευθερώσει. Είναι αντανάκλαση των κατοπινών στάσεων του Βάρδα Σκληρού, που τελικά νικήθηκε, γέρος πια, από τον Βουλγαροκτόνο, ο οποίος όμως τον αντιμετώπισε με την πρέπουσα τιμή.

Εννοείται πως και στο γραπτό Έπος ο Ρωμιός παππούς του Διγενή είναι εξόριστος “δια μούρτην εις τα φουσσάτα” -για εξέγερση στα στρατεύματα, όπως ο αιώνιος επαναστάτης Σκληρός.

Έρευνα, κείμενο: Δημήτρης Σκουρτέλης

Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη

Στην συνέχεια, παραθέτουμε τις πηγές

Ψελλός

1.11 Εἶτα γίνεταί τι τοιοῦτον· πόλεμός τις ἀλλόφυλος καταλαμβάνει τὸν Βαβυλώνιον, ᾧ προσπεφευγότες οἱ περὶ τὸν Σκληρὸν, ὥσπερ δήπου ὁ λόγος ἐγνώρισε, ἀντιστρόφους εὕροντο τὰς ἐλπίδας, καὶ ὁ πόλεμος βαρὺς καὶ δεινὸς καὶ πολλῶν δεόμενος τῶν ἀντιστησομένων χειρῶν καὶ δυνάμεων· καὶ ἐπειδὴ οὐκ εἶχεν οὗτος τῷ οἰκείῳ μόνῳ στρατοπέδῳ θαρρεῖν, ἐπὶ τοὺς φυγάδας τίθεται τὰς ἐλπίδας, καὶ λύει μὲν εὐθὺς τῶν δεσμῶν, ἐξάγει δὲ τῆς φρουρᾶς, ὁπλίζει τε καρτερῶς, καὶ κατ' εὐθὺ τῆς ἐναντίας ἵστησι φάλαγγος. Οἳ δὲ, ἅτε γενναῖοι ἄνδρες καὶ μάχιμοι, καὶ τάξεις εἰδότες ὁπλιτικὰς, ἑκατέρωθεν διαστάντες, εἶτα δὴ ἀθρόον ἐξιππασάμενοι καὶ τὸ ἐνυάλιον ἀλαλάξαντες, τοὺς μὲν αὐτοῦ κτείνουσι, τοὺς δὲ τρέψαντες εἰς φυγὴν, εἶτ' ἄχρι τοῦ χάρακος ἐξελάσαντες, ἄρδην ἅπαντας ἀνῃρήκασιν· ἀναζευγνύντες δὲ, ὥσπερ ἐκ ταὐτοῦ συνθήματος τῆς ψυχῆς, πρὸς φυγὴν ἐτρέψαντο ἑαυτούς· ἐδεδοίκεσαν γὰρ αὖθις τὸν βάρβαρον, ὡς οὐ δεξιῶς τούτοις προσενεχθησόμενον, ἀλλὰ πάλιν ἐν πέδαις καθείρξοντα. Κοινῇ γοῦν ἀνὰ κράτος φεύγοντες, ἐπειδὴ πλεῖστον τῆς Ἀσσυρίων ἀπεληλύθεισαν γῆς, καὶ ἡ φυγὴ καταφανὴς τῷ βαρβάρῳ ἐγένετο, τοῖς ἐπιτυχοῦσι τότε τοῦ συνηθροισμένου στρατεύματος τὴν ἐπιδίωξιν αὐτῶν ἐγκελεύεται· καὶ πολύ τι πλῆθος κατὰ νώτου τούτοις συνεισπεσόντες, ἔγνωσαν ὅσῳ τῷ μέτρῳ τῆς τῶν Ῥωμαίων ὑστεροῦσι χειρός· οἱ γάρ τοι φυγάδες ἀθρόον τοὺς χαλινοὺς στρέψαντες, καὶ ἐλάττους πρὸς πολλαπλασίους ἀγωνιζόμενοι, βραχυτέρους ἑαυτῶν τοὺς καταλελειμμένους πρὸς τὴν φυγὴν πεποιήκασιν.

Κεδρηνός
“....τούτου δὲ ἀναγορευθέντος ἠγγέλλετο καὶ ὁ Σκληρὸς ἥκων ἀπὸ Συρίας. καθειρχθεὶς γάρ, ὡς εἴπομεν, παρὰ τοῦ Χοσρόου μετὰ τῶν περὶ αὐτὸν ἐν Βαβυλῶνι ἔμενε τηρούμενος ἐν τῇ φρουρᾷ, πάσης ἐπιμελείας ἐστερημένος καὶ τῇ ἐκ τῆς καθείρξεως κακουχίᾳ καὶ ταῖς τῶν φυλαττόντων παροινίαις τετρυχωμένος· ἐξαίφνης δ' ἐπέλαμψεν αὐτῷ τύχη λαμπρά, καὶ τῆς φυλακῆς ἐκβάλλεται σὺν τοῖς ἀμφ' αὐτὸν παραδόξως. οἵῳ δὲ τρόπῳ τῶν δεσμῶν ἠλευ 2.439 θερώθη, καὶ ὅπως εἰς τὰ Ῥωμαίων ἤθη διεσώθη καὶ ἐπανῆλθεν, ἄπεισι λέξων ὁ λόγος. Τὸ τῶν Περσῶν γένος τὴν ἀρχὴν τῆς βασιλείας ἀφαιρεθὲν ὑπὸ τῶν Σαρακηνῶν ἀεὶ μὲν ἐνεκότει τούτοις καὶ ἐνεδομύχει, καὶ καιρὸν ἐζήτει καὶ μηχανὴν ὅπως τοὺς τὸ κράτος ἔχοντας κατα σπάσῃ καὶ τὴν πάτριον πάλιν ἀναλάβῃ ἀρχήν· ἦν δέ τις ἐν αὐτοῖς ἀνὴρ ἐξ εὐγενοῦς σειρᾶς καταγόμενος, Ἴναργος τοὔνομα, λέγειν τε δεινὸς καὶ ἄλλως πολεμικὸς καὶ δραστήριος ἄνθρωπος. οὗτος τὸν βασιλέα Χοσρόην κατανοήσας ἀνειμένως καὶ φαύλως ἄρχοντα, καὶ νῦν παρεῖναι ὃν ἐζήτουν οἱ Πέρσαι καιρὸν οἰηθείς, ἀνασείει τε τὸ γένος τῶν Ἀχαιμενιδῶν ἅπαν καὶ ἀπόστασιν κινεῖ κατὰ τῶν Σαρακηνῶν. προσλαβόμενος δὲ καὶ μισθοφορικὸν ἀπὸ τῶν ἑῴων Τούρκων ἀμφὶ τὰς εἴκοσι χιλιάδας ἐδῄου καὶ κατέτρεχε τὰ Σαρακηνῶν, ἄρδην ἀναιρῶν τοὺς ἁλισκομένους καὶ μηδὲ παίδων φειδόμενος. πρὸς τοῦτον ὁ Χοσρόης πολλάκις καὶ διὰ τῶν οἰκείων στρατηγῶν καὶ αὐτὸς δι' ἑαυτοῦ ἀντιπαραταξάμενος ἐν πάσαις ταῖς μάχαις ἡττήθη. ἀπογνοὺς οὖν λοιπὸν καὶ εἰδὼς μὴ ὢν ἱκανὸς ὅπλα ἀπὸ τοῦδε κινῆσαι κατὰ Περσῶν, τῶν αὐτοῦ στρατευμάτων πολλάκις κατακοπέντων καὶ μηδ' ὄνομα στεγόντων ἀκοῦσαι Περσῶν, εἰς ἔννοιαν ἔρχεται τῶν ἐν τῇ φρουρᾷ Ῥωμαίων, ἐπιλογισάμενος λίαν ἐμφρόνως ὡς εἰ μή τις τῶν ἐπισήμων ἦν καὶ ἐμφανῶν ὁ καθειργμένος καὶ κατὰ ψυχὴν καὶ σῶμα γενναίως ἔχων, οὐκ ἂν τοῦ οἰκείου δεσπότου κατεξανέστη καὶ ἐς τόδε ἀνάγκης συνήλασε τοῦτον, καὶ μετὰ ταῦτα φυγὰς καὶ βίον διαντλῶν ἀτυχῆ ὑπὸ τοσούτων καὶ τηλικούτων ὡς βασιλεὺς ἀνυμνεῖται. κοινολογησάμενος μετὰ τῆς ἑαυτοῦ γερουσίας ἐκβάλλει τε τὸν ἄνδρα τοῦ τον καὶ τοὺς σὺν αὐτῷ τῆς φυλακῆς καὶ πάσης ἐπιμελείας κατ αξιοῖ, καὶ τελευταῖον τὴν περὶ τοῦ πολέμου προσφέρει ἀξίωσιν.  Θρυπτομένου δὲ κατ' ἀρχὰς τοῦ Σκληροῦ, καὶ μετ' εἰρωνείας πῶς ἂν δυνηθεῖεν λέγοντος ὅπλα κινῆσαι ἄνδρες ἐν τοσούτῳ καιρῷ καθειργμένοι καὶ κατακόρως μετασχόντες τῶν ἐκ τῆς φρουρᾶς κακοπαθειῶν, ὁ Χοσρόης καὶ πάλιν ἐνέκειτο, καὶ χρήματα λαβεῖν αὐτὸν ἱκέτευεν ἀριθμοῦ διεκπίπτοντα καὶ στρατεύματα πλήθει τε ἄπειρα καὶ λαμπρὰ ταῖς παρασκευαῖς, καὶ στρατηγῆσαι τὸν πόλεμον, καὶ μὴ μνησικακῆσαι τῆς καθείρξεως, ὡς δυναμένου καὶ αὐτοῦ τοῖς μετὰ ταῦτα καλοῖς καὶ ταῖς φιλοφροσύναις ἐπηλυγάσαι τὰ προφθάσαντα κακὰ καὶ τὰς ἐκ τῆς φυλακῆς ἀηδίας. πείθεται τὸ τελευταῖον ὁ Σκληρός, καὶ ἐκτελέσειν ὑπέσχετο τὸ κεκελευσμένον. στρατεύματα μέντοι λαβεῖν Ἀράβων ἢ Σαρακηνῶν ἢ ἑτέρων ἐθνῶν τῶν τῷ Χοσρόῃ ὑποκειμένων οὐδ' ὅλως ἠνέσχετο, τὰς δὲ φυλακὰς τῶν ἐν Συρίᾳ πόλεων ἀναζητῆσαι ἠξίωσε, καὶ τοὺς ἐν αὐταῖς κρατουμένους Ῥωμαίους ἐξαγαγεῖν καὶ καθοπλίσαι, μετὰ τούτων καὶ οὐκ ἄλλως λέγων εἶναι δυνατὸν αὐτῷ τὸν πρὸς τοὺς Πέρσας ἀναδέξασθαι πόλεμον. ἐδέξατο ὁ Χοσρόης τὸν λόγον, καὶ αἱ φυλακαὶ ταχὺ ἀνεῴγνυντο, καὶ οἱ ἐν αὐταῖς ἠλευθεροῦντο Ῥωμαῖοι, καὶ συνηθροίσθησαν ἀπὸ τούτων ἄνδρες ὁμοῦ τρισχίλιοι· οὓς εἰς βαλανεῖα ἐκδοὺς καὶ τὸν ἐκ τῆς καθείρξεως ῥύπον ἀπο καθάρας, ἐσθῆσί τε καὶ περιβολαῖς καιναῖς ἀμφιάσας, καὶ ἑκάστῳ τὴν προσήκουσαν καὶ ἀρκοῦσαν δοὺς παντευχίαν, ὁδηγοὺς τῆς ὁδοῦ λαβὼν ἔξεισι μετ' αὐτῶν κατὰ τῶν Περσῶν. γενομένης δὲ ἀντιπαρατάξεως, καὶ μετὰ ῥύμης σφοδρᾶς τῶν περὶ τὸν Σκληρὸν ἐπιθεμένων τοῖς Πέρσαις, ἐκεῖνοι τῷ ξένῳ τῆς καθοπλίσεως καὶ τῷ ἀήθει τῆς φωνῆς καὶ τῷ ἀγνώστῳ τῆς παρατάξεως, τὸ δὲ πλέον καὶ τῇ ῥαγδαίᾳ φορᾷ καὶ ῥύμῃ τῶν Ῥωμαίων καταπλαγέν τες τρέπονται κατὰ κράτος καὶ πίπτουσι πανσυδί, ὡς μηδ' ἄγγελον (τοῦτο δὴ τὸ τοῦ λόγου) περιλειφθῆναι τῆς συμφορᾶς, πε σόντος καὶ αὐτοῦ Ἰνάργου κατὰ τὴν προσβολήν. λείαν δ' ὅτι πολλὴν περιβαλόμενοι καὶ ἵππους συχνοὺς οὐκέθ' ὑποστρέψαι πρὸς Χοσρόην ἔγνωσαν, ἀλλὰ τῆς ἐπὶ Ῥωμαίους ἀγούσης ἁψάμενοι καὶ συντόνῳ χρησάμενοι τῇ ὁδοιπορίᾳ ἔλαθον διαδράντες καὶ εἰς τὰ σφέτερα ἤθη διασωθέντες. ἕτερος δὲ λόγος ἔχει ὡς μετὰ τὴν κατὰ Περσῶν νίκην ἐπανελθόντας ἐδέξατο φιλοφρόνως αὐτοὺς ὁ Χοσρόης, καὶ ἐπεὶ μετ' ὀλίγον τὸ τῆς ζωῆς αὐτὸν ἔφθασε τέλος, ἐπέσκηψε τῷ υἱῷ καὶ ὁμωνύμῳ καὶ μετ' αὐτὸν βασιλεῖ συμμαχίαν δοῦναι τοῖς Ῥωμαίοις καὶ οἴκαδε πέμψαι. καὶ ὁ μὲν Σκληρὸς ἑνὶ τῶν εἰρημένων τρόπων τὴν Ῥωμαίων καταλαμβάνει γῆν.

Δείτε κι εδώ:

Ο Βουλγαροκτόνος και δυο στρατηγοί

Τα βυζαντινά κείμενα πάρθηκαν από εδώ:

Ερευνητικό έργο: ∆ΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ – ΨΗΦΙΑΚΗ ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ. Χρηµατοδότηση: ΚΠ Interreg ΙΙΙΑ (ETΠΑ 75%, Εθν. πόροι 25%). Εργαστήριο ∆ιαχείρισης Πολιτισµικής Κληρονοµιάς, www.aegean.gr/culturaltec/chmlab. Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Τµήµα Πολιτισµικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας, © 2006. Επιτρέπεται η ελεύθερη χρήση του υλικού µε αναφορά στην πηγή προέλευσής του. Πηγές εικόνων: http://historum.com/medieval-byzantine-history/54606-why-mongols-were-able-capture-baghdad-such-short-time.html

http://dimitris-a-skourtelis.blogspot.gr/

Ο Νικηφόρος Φωκάς και οι Γερμανοί.

Από την αναφορά του Λιουτπράνδου Κρεμόνας στον βασιλιά των Λομβαρδών Όθωνα Α σχετικά με τις διαπραγματεύσεις του με τον Νικηφόρο Φωκά.

Το Βυζάντιο έρχεται σε σύγκρουση με τους Βορειοευρωπαίους, που είχαν καταλάβει την Ρώμη και τον παπικό θρόνο, μια διαμάχη που δεν έχει τελειώσει ακόμα....

Ο Νικηφόρος Φωκάς

[Ο Αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς] μου έκανε πολλές ερωτήσεις για την δύναμή μας, τις κτήσεις και τον στρατό μας. Όταν του απάντησα κατάλληλα, και αληθώς, “Λες ψέμματα” μου είπε. “οι πολεμιστές του αφέντη σου δεν ξέρουν να ιππεύουν ούτε και πεζοί να μάχονται . Το μέγεθος των ασπίδων τους, το βάρος των θωράκων τους, το μήκος των σπαθιών τους και το φόρτωμα των περικεφαλαίων τους δεν επιτρέπει να μάχονται με κανένα τρόπο.”

Και πρόσθεσε, χαμογελώντας:

“Τους εμποδίζει και η λαιμαργία τους, γιατί για Θεό έχουν την κοιλιά τους, το θάρρος τους είναι αέρας, η παλληκαριά τους είναι το μεθύσι. Αν νηστέψουν , καταρρέουν, αν σοβαρευτούν, τους πιάνει πανικός.

Ούτε έχει ο αφέντης σου τίποτα στόλους στη θάλασσα. Μόνο εγώ έχω στρατό από ναυτικούς. Θα του επιτεθώ με τα πλοία μου, θα πολιορκήσω και θα καταστρέψω τις παράλιες πόλεις, αλλά και όσες είναι κοντά στα ποτάμια, θα τις κάνω στάχτη.

Και πως, ρωτάω, θα μπορέσει να μου αντισταθεί, εστω και στη στεριά με τις σκόρπιες δυνάμεις του; Εδώ ήταν και ο γιος και η γυναίκα του. Οι Σάξονες, οι Σουάβοι, οι Βαυαροί ήταν μαζί του: και αν δεν ήξεραν αρκετά, και έτσι δεν μπόρεσαν να πάρουν ούτε μια μικρή πόλη που τους αντιστάθηκε, πως θα σταθούν απέναντί μου όταν έρθω, και θα με ακολουθούν τόσοι στρατιώτες όσα:

Τα Γάργαρα έχουν στάχυα και σταφύλια η Λέσβος

και άστρα ο ουρανός ¹ και κύματα η φουρτουνιασμένη θάλασσα;”

Όταν θέλησα να του απαντήσω κατάλληλα ενάντια στις καυχησιές του, δεν το επέτρεψε: Αλλά πρόσθεσε, νομίζοντας πως θα με προσβάλλει:

“Εσείς δεν είστε Ρωμαίοι, παρά Λομβαρδοί...”

Όταν θέλησε να πει κι άλλα, και κούναγε το χέρι του για να με κάνει να σωπάσω, είπα, θυμωμένος:

«Η Ιστορία μας διδάσκει πως ο αδελφοκτόνος Ρωμύλος, που έδωσε το όνομα στους Ρωμαίους, γεννήθηκε από μοιχεία. Και έφτιαξε ένα δικό του άσυλο, [τη Ρώμη] όπου δέχτηκε τους χρεοφειλέτες, τους δραπέτες σκλάβους, τους φονιάδες, και τους θανατοποινίτες, αποκαλώντας τους Ρωμαίους. Από αυτήν την τάξη των ευγενών κατάγονται αυτοί που εσείς αποκαλείτε κοσμοκράτορες, δηλαδή Αυτοκράτορες. Αυτούς εμείς, οι Λομβαρδοί, οι Λοθαρίγγιοι, οι Βαυαροί, οι Σουάβιοι, οι Βουργουνδοί, τους αντιπαθούμε τόσο, που δεν θα μπορούσαμε να βρίσουμε βαρύτερα τους εχθρούς μας από το να τους πούμε ‘Ρωμαίους’. Γιατί, το όνομα των Ρωμαίων, σημαίνει έπαρση, δειλία, φιλαργυρία, χλιδή, ψέμα. Με ένα λόγο, διαφθορά».

Μετάφραση από τα Αγγλικά: Δημήτρης Σκουρτέλης.

(Από την βικιπαίδεια:)

Το 968 ο Λιουτπράνδος ανέλαβε διπλωματική αποστολή στην Κωνσταντινούπολη, στην αυλή του Νικηφόρου Φωκά με σκοπό να διαπραγματευτεί το συνοικέσιο της Θεοφανούς, πορφυρογέννητης κόρης του Ρωμανού Β' με το γιο του Όθωνα Α΄, Όθωνα Β΄. Ο Όθωνας είχε ήδη στεφθεί Αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, κάτι που δημιουργούσε πρόσθετα προβλήματα στις σχέσεις με το Βυζάντιο, και το συνοικέσιο θα μπορούσε να εξασφαλίσει την εξομάλυνση της κατάστασης. Οι διαπραγματεύσεις παρατάθηκαν επί μακρόν και κατέληξαν σε αποτυχία εξαιτίας του ανταγωνισμού των δύο αυτοκρατοριών για τη Ν. Ιταλία. Ο Λιουτπράνδος θεώρησε ότι οι Βυζαντινοί δεν τον φιλοξένησαν με τρόπο αντάξιο της αποστολής του, τον υποτίμησαν σε σχέση με άλλους πρέσβεις, τον προσέβαλαν για την καταγωγή του και προσπάθησαν να τον παραπλανήσουν σχετικά με τις πραγματικές τους προθέσεις. Η σχετική αναφορά του (Relatio) εκφράζει με υβριστικό τόνο την οργή για την ταπείνωσή του και δυσφήμισε το Βυζάντιο στη Δύση.

1Εδώ ο Φωκάς θυμίζει Ακριτικό τραγούδι:

“Όσ΄άστρη ειν΄στον ουρανόν και φύλλα εις τα δένδρη...”

Πηγή εικόνας:
http://www.egolpion.com/img/saints/athonitis-fokas.jpg

Η αρχή του ιπποτισμού στο Βυζάντιο

Ανατύπωσα, εδώ και καιρό, την μελέτη του καθηγητή Χρυσού για την έλλειψη κάθε νομικής προστασίας των αιχμαλώτων πολέμου στο Βυζάντιο, χωρίς σχόλια. (δες εδώ: “Νόμος Πολέμου στο Βυζάντιο”) Το θεώρησα σαν έκφραση του ολοκληρωτικού και ρεαλιστικού πολέμου που διεξήγε η Αυτοκρατορία. Γενικά, η μελέτη της βυζαντινής πολεμικής τέχνης μέχρι και τον δέκατο αιώνα, εντυπωσιάζει με την έλλειψη κάθε ιδεαλιστικής νοοτροπίας, και τον κυνικό ρεαλισμό που αυτή επιδείκνυε, σε κάθε επίπεδο.

Η στάση απέναντι στους αιχμαλώτους πολέμου τον Μεσαίωνα ήταν εν πολλοίς αντιφατική. Τη μια τους αντιμετώπιζαν σαν φίλους, την άλλη σαν ζώα. “Τους αιχμαλώτους κάνε τους ό, τι θες” λέει η “Παραδρομή”.

Από τότε όμως έκανα κι εγώ τις δικές μου μελέτες, αν μου επιτρέπεται βέβαια, και είδα, πως στο Βυζάντιο ακούστηκε η πρώτη φωνή ανθρωπισμού υπέρ των δικαιωμάτων των αιχμαλώτων πολέμου. Η πρώτη διατύπωση των αρχών του ιπποτισμού, γεννήθηκε -τι περίεργο- και αυτή στο Βυζάντιο.

Το βυζαντινό δίκαιο θεωρούσε ως δεδομένο και νόμιμο τον ανδραποδισμό των αιχμαλώτων πολέμου και δεν περιελάμβανε διατάξεις για την προστασία της ζωής τους, εφαρμόζοντας τον “ιουρισγέντιον νόμον”. Διάφορες σπάνιες προτροπές των εκάστοτε “Τακτικών” πολεμικών συγγραμμάτων για πιο ανθρώπινη συμπεριφορά, είχε ωφελιμιστικούς λόγους. (είσπραξη λύτρων, ειρήνευση με τους εχθρούς)

Γενικά, η ολοκληρωτική εξόντωση των εχθρών θεωρούταν όχι μόνο δίκαιη αλλά και θαυμαστή πράξη που εξυμνείται αρκούντως....

“Αρχιστράτηγος τότε ήταν ο Νικηφόρος ο Φωκάς, που από τον λεγόμενο δρόμο του Μαυριανού πέρασε στην χώρα των Αδάνων και σήκωσε πολλή λεία. Βγήκε να τον αντιμετωπίσει ο στρατός των Αδάνων και χτυπήθηκαν δυο μίλια έξω από την πόλη και αμέσως το έσκασαν οι Γιοί του Ισμαήλ και χώθηκαν άτακτα μέσα στην πόλη. Ο Φωκάς σκότωσε και αιχμαλώτισε όσους δεν πρόφτασαν να μπουν στο κάστρο. Στρατοπέδευσε έξω από την πόλη, και κατάστρεψε όλη την ωραία εξοχή της με τα δέντρα και τα αμπέλια της. Μαύρη την έκανε, κι έφτασε μέχρι την θάλασσα παίρνοντας πολλούς αιχμάλωτους και ζώα.” (“Ο κατά Παραδρομήν πόλεμος”)

(Για περισσότερα, δείτε εδώ: “Νόμος Πολέμου στο Βυζάντιο”)

Ακόμα και στα Ακριτικά Έπη, αν και ο Διγενής χαρίζει την ζωή στους απελάτες αρχηγούς (ώστε να τους ρεζιλέψει ξανά, όμως, καλώντας τους σε άλλη σύγκρουση) δεν διστάζει να σκοτώσει, μέσα στην οργή του, τόσο αιχμαλώτους, αλλά ακόμα και γυναίκες. Σε μια περίπτωση μάλιστα, βιάζει και μία Εμιροπούλα, η οποία είχε βαφτιστεί Χριστιανή.

Ο νόμος που κατοχύρωνε όλα αυτά, ο “Ιουρισγέντιος” δέον όπως θεωρηθεί μια τυπική επιβίωση της παλιάς, ειδωλολατρικής Ρώμης. Το Βυζάντιο, παρέμενε βαθιά “εθνικό” στις ρίζες πολλών συνηθειών και νόμων του, και ο Χριστιανισμός παρέμενε όπως και σε όλες τις μεσαιωνικές κοινωνίες, ένα εξωτερικό, ακόμα, βερνίκι.

Ας θυμίσουμε, πως οι Αθηναίοι, εξοντώνοντας άδικα τους Μηλίους, είπαν πως αυτό το συνηθάνε κι οι θεοί...

Και όμως, σύντομα άρχισαν να ακούγονται φωνές για έναν πιο ανθρωπιστικό τρόπο πολέμου. Αν ο Χριστιανισμός δεν μπόρεσε να καταργήσει τις ένοπλες συγκρούσεις, μπορούσε τουλάχιστον να περιορίσει τις άχρηστες αγριότητες. Πόσο μάλλον, όταν πλέον το Βυζάντιο δεν αντιμετώπιζε “ειδωλολάτρες” ή “Σαρακηνούς” μόνο, αλλά σταδιακά και Χριστιανούς αντιπάλους. Βούλγαρους αρχικά, Νορμανδούς κατόπιν, και όλη την Δύση αργότερα... Αυτό όχι μόνο οδήγησε στην αναζωπύρωση του Ελληνικού εθνικισμού, αλλά και στην εξανθρώπιση των κανόνων του πολέμου, που τυπικά αποδίδεται στις προσπάθειες των Παπών να ελέγξουν την ατίθαση τάξη των φεουδαρχών – πολεμιστών της Δύσης.

Η Ιστορία λέει πως οι κανόνες και συνήθειες του Ιπποτισμού άρχισαν να εφαρμόζονται στην Δύση από το 11ο αιώνα, ενώ τα ιπποτικά ιδεώδη άρχισαν να υμνούνται στην λογοτεχνία ένα-δυο αιώνες μετά... Πριν από αυτή την εποχή, υπήρχαν Τάγματα που θα τα ονομάζαμε Ιπποτικά, τα οποία συγκροτούνταν με βάση την πίστη σε κάποιον αρχηγό ή τη πατρίδα (πχ. οι Βουκελλάριοι του Βυζαντίου ή οι Ιππότες του Καρλομάγνου) αλλά δεν είχαν σαφή ηθικό κώδικα.

Όλα τα βυζαντινά στοιχεία και κείμενα που αναφέραμε μέχρι τώρα (και πουαναφέρονται στην μελέτη του Χρυσού) είναι παλιότερα του 11ου αιώνα, όταν εφαρμόστηκαν οι κανόνες του ιπποτισμού.

Γύρω στο έτος 1000, όμως, ακούστηκαν στο Βυζάντιο οι πρώτες φωνές για μια ηθικότερη συμπεριφορά των στρατιωτών στον πόλεμο. Αυτές οι φωνές, αν και δεν συγκροτήθηκαν σε ιπποτικό κώδικα, πέρασαν αντίθετα, και πιο σημαντικά ίσως, στα κρατικά εγχειρίδια Πολέμου του Βυζαντίου.

Ο Νικηφόρος Ουρανός ήταν ένας από τους μεγαλύτερους στρατηγούς του Βυζαντίου (10ος-11ος αι.). Η πιο σημαντική νίκη του ήταν στη μάχη του Σπερχειού ποταμού, (996 ή 997), κατά την οποία τραυματίστηκε ακόμα και ο τσάρος Σαμουήλ.

Φέρεται ως συντάκτης μιας σειράς συγγραμμάτων που λέγονται “Τακτικά”. Το απόσπασμα που αφορά τις ναυμαχίες αποτελεί παράφραση των “Τακτικών” του Λέοντος του Σοφού, αλλά, εδώ ο Ουρανός κάνει μια καίρια παρέμβαση:

“...Διότι η νίκη στον πόλεμο δεν εξασφαλίζεται από το πλήθος και το μέγεθος των πλοίων, αλλά από την επάνδρωσή τους με τολμηρούς και πρόθυμους εναντίον των εχθρών μαχητές, και προ πάντων, με την βοήθεια και την συνδρομή του Θεού, καθώς και με την παραδειγματική ζωή των πολεμιστών που εφαρμόζουν το δίκαιο. [έχειν αυτούς καθαρόν βίον και φυλάττειν δικαιοσύνην] Πρέπει δηλαδή να φέρονται σωστά απέναντι στους δικούς, όσο και στους εχθρούς, να μην αποτολμούν αισχρά και ανόσια εις βάρος των αιχμαλώτων, ή οτιδήποτε άλλο μπορεί να τους ντροπιάσει [ή όσα εισίν εις αισχύνην αυτών] Να αποφεύγουν την ωμότητα και την σκληρότητα στους αιχμαλώτους. Να μην αδικείς κάποιο έθνος ή άλλους ανθρώπους που δεν σου φταίξανε. Με την βοήθεια του Θεού, μόνο σε όσους αδικούν πρέπει να αντιστεκόμαστε. [τους γαρ αδικούντας πρέπει αμύνεσθαι].

Μοιάζουν σαν ρητά...

“έχειν καθαρόν βίον και φυλάττειν δικαιοσύνην”

“Ουδέ ποιείν όσα εισίν εις αισχύνην”

Να λοιπόν, που ξεκίνησαν οι αρχές του ιπποτισμού....

Αυτές οι αρχές δεν εφαρμόστηκαν άμεσα, ούτε γενικά. Λίγο μετά από τον Ουρανό, ο Κεκαυμένος στο “Στρατηγικόν” του, συμβουλεύει να τρέφονται οι αιχμάλωτοι με όσα τρόφιμα υπάρχει υπόνοια πως έχουν δηλητηριαστεί... Πρέπει όμως να σημειώσουμε πως το βιβλίο του Κεκαυμένου, από το προσωπικό και συχνά αντιβασιλικό του περιεχόμενο, δεν μπορεί να θεωρηθεί κρατικό εγχειρίδιο.

Δημήτρης Σκουρτέλης.

Το "χτύπημα της οργής" στην Βυζαντινή αγιογραφία.

Άρθρο του Γεωργίου Γεωργά, δασκάλου της Μεσαιωνικής σπαθασκίας

Αναδημοσιεύεται από εδώ:

SCHOLAE PALATINAE

Το ‘χτύπημα της οργής’ και ο συμβολισμός του στη Βυζαντινή τέχνη ως το ‘Χτύπημα της Θείας Δίκης’ που καταστρέφει τους άπιστους και το κακό.

September 10, 2015 vettius Έρευνα / Research

Αρχάγγελος Μιχαήλ (Semyon Ushakov, 1676)

Του Γεώργιου Ε. Γεωργά

Ευχαριστώ τον Nicholas Petrou που με έμπνευσε μετά από μια συζήτηση να ασχοληθώ με το θέμα αυτό.

Το χτύπημα που έρχεται από την υψηλή θέση φύλαξης και χτυπά το στόχο με καταφορά, το βλέπουμε μέσα σε εικονογραφήσεις και ζωγραφιές στη Βυζαντινή τέχνη (και όχι μόνο), έχει ένα μυστικιστικό συμβολισμό. Συμβολίζει το δίκαιο και γεμάτο οργή χτύπημα, με το οποίο το αποτέλεσμα αυτού είναι η σύνθλιψη του άπιστου εχθρού ή του κακού που έχει τη μορφή του δράκου ή του ίδιου του Σατανά. Στη Βυζαντινή  τέχνη το χτύπημα εκτελείτε από έναν άγιο που είναι εντεταλμένος από το Θεό να εξολοθρεύσει το κακό.

Η καταφορά έρχεται από την υψηλή θέση φύλαξης που στη Γερμανική ορολογία ονομάζεται, από ψηλά από τον ουρανό ή από την ημέρα (στα Γερμανικά Vom Tag). Με την ίδια έννοια το χτύπημα ξεκινά από τον ουρανό. Ο ουρανός ως αλληγορία συμβολίζει τη κατοικία του Θεού και ότι προέρχεται από εκεί είναι δίκαιο και τελειωτικό.

Σε πολλές αγιογραφίες και τοιχογραφίες έχουμε αυτό το χτύπημα όπως βλέπουμε παρακάτω.

Η Αγία Μαρίνα ετοιμάζεται να χτυπήσει τον Σατανά με ένα σφυρί.

Ο Άγιος Νικήτας ετοιμάζεται να χτυπήσει το Σατανά με ένα ραβδί.

Ο Άγιος Θεόδωρος ο οποίος ετοιμάζεται να σκοτώσει τον δράκο. Ο δράκος στο δυτικό συμβολισμό εκπροσωπεί το κακό.

Ο Άγιος Γεώργιος σε σπάνια αγιογραφία ετοιμάζεται να σκοτώσει το δράκο.

Ο Άγιος Γεώργιος σε σπάνια αγιογραφία ετοιμάζεται να σκοτώσει το δράκο.

Ο Άγιος Μερκούριος ετοιμάζεται να φονεύσει τον άπιστο βάρβαρο βασιλέα που απειλεί τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία.

Ο άγιος Αρτέμιος

Η Αυτοκράτειρα, ο πολιτισμός και ένα μεγάλο μήλο…

Όταν το μήλο είναι μεγάλο…

Και όταν ο Μάγιστρος είναι όμορφος και νεαρός…

Και όταν η βασίλισσα λέει ψέματα…

(Χρονικόν Πασχάλιον)

Ένα ταλαίπωρος Φρύγας είχε ένα τεράστιο μήλο, και το πήγε στην Πόλη,  στον βασιλιά Θεοδόσιο τον β… Ο Αυτοκράτορας το χάρισε στη βασίλισσα Ευδοκία, αφού πλήρωσε αδρά τον φτωχό Φρύγα, αλλά η Βασίλισσα το χάρισε στον Μάγιστρο Παυλίνο, που ήταν, συμπτωματικά «εύμορφος νεώτερος».  

Ο Παυλίνος, αγνοώντας την προέλευση του μήλου –μια που η βασίλισσα δεν ήθελε να μάθει πως του έκανε δώρα δεύτερο χέρι, τόσο γύφτισσα ήταν- το χάρισε ξανά στον… Αυτοκράτορα Θεοδόσιο!

Φωνάζει ο Αυτοκράτορας την υπεράνω υποψίας (πάντοτε) Αυγούστα Ευδοκία, την κορώνα της κεφαλής του και την μαμά των παιδιών του, κατά τεκμήριον, και την ρωτάει σε άψογα Ελληνικά:

«Που είναι μωρή το μήλο που σου χάρισα;»

«Το έφαγα καλέ» απαντάει η ενδοξο-αθώα Αυγούστα.

Η συνέχεια λέει πως ο Παυλίνος αποκεφαλίστηκε και η Αυγούστα απεχώρησε στις επαρχίες της Μέσης Ανατολής όπου, αφού έκανε πολλές δωρεές ακόμη (το χρονικό δεν λέει αν ήταν και αυτές από δεύτερο, τρίτο ή τέταρτο χέρι) απέθανεν εκεί, θρηνούσα και τον Παυλίνο, και τον θρόνο.

Η Ευδοκία ήταν, φυσικά, μια από τις γνήσιες εκείνες Ελληνίδες, Αθηναία, κόρη του φιλοσόφου Λεοντίου, που βαφτίστηκε Χριστιανή. Πριν την έλεγαν Αθηναΐδα. Ειχε σπουδάσει φιλοσοφίες, ιστορίες τέχνης και τα τοιαύτα,  Ήταν ειδική στα θέματα πολιτισμού τέλοσπάντων, πήγαινε και σε εκθέσεις Τέχνης, Φιλολογικές βραδιές και διαλέξεις –δεν ήταν όποια κι όποια- και προώθησε ως Αυτοκράτειρα και ως γυναίκα, κατά δύναμιν, τας Τέχνας, τα Γράμματα και τους …Μαγίστρους.

Μεγαλοπαντρεύτηκε βλέπετε το κορίτσι.

ΠΣΣΣΤ!!! ΚΟΙΤΑ ΕΝΑ ΜΗΛΟ ΠΟΥ ΣΟΥ ΧΑΡΙΣΕ Η ΑΥΓΟΥΣΤΑ!!!!

Οποιαδήποτε σύμπτωσις της παρούσης ιστορίας με σημερινά πρόσωπα και πράγματα είναι, φυσικά, απόλυτα ηθελημένη.

 Να και το κείμενο.

Πηγές εικόνων
https://www.facebook.com/pages/Propugnatores-Barcinonenses/333606860023878?fref=photo
Βικιπαίδεια
http://www.hellinon.net/ANEOMENA/IstoriaSkylitsi.htm